Foto: NALN

Sêgoed van Elsabe Steenberg Wat hou Elsabe Steenberg op koers? "Daar is drie dinge wat vir my belangrik is. Eerstens moet ’n mens positief bly, anders vernietig jy jouself en die mense om jou. Die tweede ding wat hierby aansluit, is dat jy elke dag moet konsentreer op dinge wat jou bly kan maak, al is dit net heuning op roosterbrood wat jy eet of iemand wat jou bel en graag met jou wil gesels. Derdens moet jy dankbaar wees, want die wêreld is baie ru, maar God bly in beheer." (Sarie, 2 Augustus 1995) Wat bring vir haar ’n warm gevoel om die hart? "Om ’n houertjie vrugteslaai-jogurt lepel vir lepel op te eet tot daar nie meer ’n smeerseltjie oor is nie; om onder warm komberse te lê en luister hoe ’n woedende wind buite waai; ’n kanarie wat in sy hok ’n vreugdelied sing; as my ou varsity-kamermaat bel en ’n halfuur gesels asof ons mekaar gister gesien het; daardie oomblik dat ’n vliegtuig loskom van die aarde en die lug inskiet; as die posbode met ’n Kersvader-glimlag en ’n hoop briewe in die deur staan." (Sarie, 16 November 1988) Resep vir geluk: "Moenie moed opgee nie; behou bo alles jou geloof; hoop dat dit beter sal gaan en dat daar wel met alles ’n doel is; kyk weg van jouself, dit maak dit vir ander om jou ook makliker; selfbejammering het nog nooit enige nut gehad nie." (Sarie, 29 November 1989) Waaruit het sy krag geput teen haar siekte? "As dit nie vir die hulp van Bo was nie, het ek lankal gaan lê. Ek is diep geestelik, maar nie in ’n kerklike sin nie. My gesin en vriende beteken ook vir my baie." (Rooi Rose, 20 November 1991) "Ek glo boeke sal altyd ’n plek hê by oud en jonk, ondanks die ontwikkeling van elektroniese vermaak. Ons almal wat graag lees, het die heerlike taak om kinders en tieners bewus te maak van die wêreld wat oopgaan by die lees van elke boek. Lees is ’n onbewustelike en draaglike manier van leer, onthou en groei. Boonop is dit ’n onuitputlike bron van vermaak waarin almal kan deel." (Keur, 20 Mei 1994) "Ek is baie krities op my eie werk en is nooit regtig tevrede met die eindproduk nie. Maar ek dink dis goed. As ’n skrywer voel hy't sy volle potensiaal bereik, moet hy maar ophou skryf." (Volksblad, 18 Februarie 1994) Oor pryse: "Ek sal nóóit weer ’n boek van my inskryf vir ’n prys nie. Daar is ek verby. ’n  Bekroning van ’n werk is nie vir my ’n kriterium van gehalte nie. Jy behoort jou nie daaraan te steur nie. Ek distansieer my van pryse. ’n Prys vir ’n boek is so ’n relatiewe ding. Ek sal my egter steur aan wat ’n kind sê oor my boek. As ’n kind daarvan hou, is dit wonderlik. Want dis hulle vir wie ek skryf." (Beeld, 31 Mei 1986) Haar lewensfilosofie: "Die groot ding waarop alles neerkom is, weet jy het ’n keuse. Solank jy ’n keuse het en positief kan kies, kan jy die lewe aandurf en dit sien as ’n uitdaging." (Beeld, 31 Mei 1986) Is skryf vir haar moeite? "Daar gaan baie gedagte in stories in. Dis soms swaar, maar dis nie iets wat ek haat nie. Dis so deel van wat ’n mens self is, miskien omdat dit skeppend is. ’n Mens maak tog deel uit van die skepping – ek bedoel: God het geskep. Hy het mense gemaak. Ons kan nie mense maak nie; nou maak ons maar stories. "Storiemakery is eintlik my hele lewe. Ek kan nie sê dis my werk of stokperdjie nie. Ek kan dit nie afskakel en eenkant sit en sê dis skryf en dis lewe nie. En as dit nie daarvoor was nie, weet ek nie of ek sou kon aangaan nie." (Saffier, Maart 1995) Hoe voel sy oor die voortbestaan van Afrikaans? "Optimisties. Daar's te veel mense wat Afrikaans praat en ek glo nie jy kan ’n volk se taal doodmaak nie. Ek weet ek sal nooit in Engels kan werk nie. Ek het net nie die taalgevoeligheid in Engels wat ek in Afrikaans het nie." (Saffier, Maart 1995) Oor haar rolstoel: "Jy het plesier van jou eie rolstoel wat wel tweedehands is maar vir jóú nuut - en gelukkig rooi. Jy sukkel nog met Vaaltyn, die battery-aangedrewe stoel wat ál maar foeter om in die rondte te ry pleks van vorentoe. Jy hoop nog dat jy hulle vroeër of later sal kan verkwansel, maar jy wil dit wat die wiele jou geleer het, nie sáám sien verdwyn nie. Nooit nie. Wiele het jou ryker gemaak as wat bene ooit kon, buitendien vat ’n mens nie wiele saam nie. Dis met respek gesê één rede waarom jy graag in die hemel wil kom, want ja, in ’n ander plek – jy wéét onwrikbaar – in die hel jaag álmal op rolstoele rond." (Sarie, 7 Februarie 1979)

Gebore en getoë

Elsabe Steenberg is op 14 Maart 1938 gebore as Elsabe Brink, een van vier kinders, twee dogters (Elsabe en Marita) en twee seuns (die skrywer André P en Johan) van  Daniël Brink en AW Brink, ook ’n skrywer van kinderboeke. Sy is op Vrede in die Noord-Vrystaat gebore en het haar jeugjare op verskeie klein dorpies in al die provinsies van Suid-Afrika, behalwe KwaZulu-Natal, deurgebring as gevolg van haar landdrosvader se werk.

Elsabe het op dertienjarige ouderdom reeds begin skryf. Haar eerste stories is in tydskrifte soos die Klein Burger, Jongspan en Patrys gepubliseer.

Sy het aan Wilma de Bruin (Volksblad, 14 Februarie 1981) vertel dat sy as kind gereeld tennis teen die muur gespeel het en dan stories uitgedink het. "Toe ons Sabie toe trek, was daar nie meer ’n muur nie en het ek net stories uitgedink."

Sy was dertien toe sy haar eerste kortverhaal aan Huisgenoot gestuur het: "Ek dink dit was sommer met die hand geskryf. Die kommentaar was nie te gunstig nie: iets soos dat die verhaal glad nie goed genoeg is om in ’n tydskrif te verskyn nie. Kort daarna is my eerste kortverhaal in Die staatsamptenaar gepubliseer."

Nadat van haar kortverhale in tydskrifte verskyn het, het sy besluit om iets "groters" aan te pak: ’n roman. Sonder dat iemand geweet het, het sy begin skryf – onder die verekombers in die middag na skool. Toe die boek klaar was, het sy, sonder om aan haar familie iets te sê, dit na ’n dame wat geadverteer het vir tikwerk gestuur. Groot was die jong Elsabe se ontnugtering toe sy gesien het wat sy sou moes opdok vir die tikkery. Toe moes sy vir haar ouers vertel. Gelukkig het haar broer aangebied om die tikwerk te doen. "Toe kom die boek naderhand van ’n uitgewer terug met die oordeel dat hy goeie moontlikhede bevat, maar hy's nog nie 'ryp' nie. Seker te hope," het sy in Klasgids van Oktober 1982 vertel.

"Ná nog ’n onsuksesvolle dagboekroman op vyftien, het ek my vir ’n lang ruk net by kortverhale bepaal. Sukses was maar min. Dat ek maar aangehou het, sou deur oningeligtes as vasberadenheid bestempel kon word, maar dit was eintlik net dat ek móés. Dis soos asemhaal vir party mense, skyn dit: daarsonder kan dié spesie nie lewe nie."

Sy het op Lydenburg in Mpumalanga gematrikuleer.

Verdere studie en werk

Ná skool is Elsabe na die destydse Potchefstroomse Universiteit vir CHO waar sy haar BA, Onderwysdiploma en in 1964 haar MA in Afrikaans-Nederlands behaal met Die begrip van die woord "duister" in die poësie van NP van Wyk Louw.

Sy het vir ’n wyle onderwys gegee aan Gimnasium Hoërskool op Potchefstroom voordat sy in 1961 getroud is met David Herculaas Steenberg wat op daardie stadium Afrikaanse onderwyser was en later lektor en professor in Afrikaans aan Noordwes-Universiteit. Sy het sedert  1976 Afrikaans-Nederlands van tyd tot tyd aan dieselfde universiteit gedoseer. Sy het ook later aan die hoof gestaan van die nuwe kursus (destyds) in kinderliteratuur en het nagraadse studente onder haar vleuels geneem.

Sy was ’n keurder van manuskripte by die groter uitgewers en was ook samesteller van Voorlees vir nadink: ’n verhaalbundel vir kinders vir gebruik in laerskole en tuis (1980). Nadat sy siek geword het, het sy haar klasse in kinder- en jeugliteratuur na haar huis te geskuif.

Vier kinders is uit haar huwelik met DH Steenberg gebore - twee dogters (Ilse en Erika) en twee seuns (Adri en Conrad). Albei hulle dogters het al boeke vir kinders en tieners gepubliseer. Haar oudste seun, Adriaan, was in 2008 die slagoffer van ’n huisbraak toe hy voor sy vrou in hulle huis op ’n kleinhoewe in Leeufontein doodgeskiet is.

In 1975 het Elsabe haar DLitt aan die Universiteit van die Vrystaat ontvang met haar tesis Die kind in die Afrikaanse prosa onder promotorskap van Gerhard Beukes.

In 1990 het die Potchefstroomse Stadsraad aan Elsabe Steenberg, saam met persone soos TT Cloete en Louis Luyt, ’n Gratia-toekenning gegee vir haar bydrae wat sy as skrywer tot die Afrikaanse letterkunde gelewer het.

Die Potchefstroomse Universiteit gee in 1993 'n erkentlikheid-oorkonde aan haar en die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns vereer haar met 'n besondere erepenning in 1993 vir haar bevordering van kinder- en jeugliteratuur. 'n Straat in Langenhovenpark in Bloemfontein is na haar vernoem en die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns stel 'n prys vir vertaalde kinder-en jeugliteratuur in Afrikaans in, wat na haar vernoem is. Hierdie prys word vanaf 2008 elke drie jaar toegeken.

In die 1970's is veelvuldige sklerose by Elsabe gediagnoseer. Sy het aan Bessie Pienaar (Sarie, 29 November 1989) vertel dat sy teen daardie tyd al twaalf jaar teen die siekte of die "gog" soos haar kinders dit genoem het, geveg het.

"Oor baie jare het ek die simptome toenemend ervaar, maar nie geweet hoe ernstig dit is nie. Eers het ek agtergekom dat ek nie meer ordentlik kan brei nie; toe het ek begin sukkel met blaas- en nierpypontsteking; my bene het kol-kol gevoelloos geraak en my regterhand slaperig. Later het ek dubbelvisie in die een oog ontwikkel en al moeiliker geloop," het sy aan Pienaar vertel.

Sy het die een spesialis na die ander besoek, vibreerkussings probeer en selfs ’n vrou besoek wat haar "die hande opgelê" het. En uiteindelik is die diagnose gemaak dat sy verspreide sklerose het - ’n siekte wat die senuwees aantas sodat impulse nie die brein bereik nie.

En toe het haar swaarkry werklik begin, want sy het besluit om haar nie te laat onderkry nie – al het sy van krukke na ’n rolstoel gegaan, het sy bly glo dat sy weer sal opstaan en loop, al was sy soos ’n "meermin wat op die strand uitgegooi is en hulpeloos met haar vinne rondflap".

Sy het verder aan Bessie Pienaar vertel: "Mense neem my kwalik dat ek nie berus en aanvaar nie, maar die radionika-behandeling gee my iets om aan vas te klou. Ek weet net dat ek eendag uit hierdie stoel sal kan opstaan en weer sal kan loop. ’n Mens wil amper nie oor jou gevoelens praat nie. Dis ’n verskriklike ding: niks word makliker nie – die laaste jare word ek al hoe swakker. Maar my gees is sterk. Ek glo net ek gaan nie dood nie. Ek dink ek is gesonder as ander mense wat kan loop. Iets wat onmoontlik is, vat net bietjie langer om reg te kom. Dis baie selde dat ek moed verloor. Dis vir my belangrik om te kan hoop. Jy kan nie vou as jy kinders het nie, want ter wille van hulle gaan jy van dag tot dag voort.

"Maar dit bly moeilik. Ek val nog baie en as ek die aand moeg en pap is, moet my man my soms uit die bad pluk. Dis ook swaar om heeldag te sit, daarom dwing ek myself om soms te probeer staan. Ek kry dit selfs reg om vir vyf minute teen die kas te leun. Val ek, roep ek maar iemand om my weer op te help."

In Keur van 20 Mei 1994 het Elsabe Steenberg aan Marietjie Smith vertel dat haar siekte ’n dieper dimensie aan haar skryfwerk verleen het en dat dit haar gehelp het om meer meelewing met ander se leed te hê: "’n Mens wil dit nie graag erken nie, en dis jammer dat jou menswees en potensiaal op so ’n manier moet groei, maar dit is waar dat jy daarsonder ’n bepaalde dieper dimensie in die lewe mis. Solank die gees egter sterk staan, bly die lewe die moeite werd.

"Ek besef dag na dag dat ek die hoop moet behou. Ek sal seker so hoop-hoop doodgaan, want ek kry altyd iewers vandaan weer krag om aan te gaan."

Elsabe se eerste twee boeke het sy onder ’n skuilnaam Elsabe Ryke geskryf om haar teen "herkenning te verskans" en sy het dié naam ’n hele rukkie gebruik.

Reeds met haar eerste boek vir volwassenes, Die moerasloper (1968), het Elsabe se menslikheid en haar sensitiwiteit vir die "underdog" na vore getree. Die moerasloper vertel die verhaal van Marissa, ’n ongehude moeder. Deur terugblikke leer die leser die Marissa van die verlede, toe sy swanger geword het, ken, terwyl die leser in die hede die Marissa leer ken wat ’n obsessie het om haar kind te sien. Die titel speel terug op die ooievaar wat in die letterlike sin "draer van geluk" beteken, maar dit kan ook terugslaan op die moerasganger – "dus de vogel die in drassige weiden loop".

In Volksblad (24 April 1969) skryf Anna van Zyl dat die oorgange tussen toe en nou seepglad hanteer word. Vir Van Zyl is dit ook nie ’n "eenkantige verhaal" nie aangesien die skrywer balans bring wanneer Marissa weer haar pa sien en besef dat dit nie net sy was wat gely het nie. "Dit is veral in die uitbeelding van leed dat die skryfster uitblink. Hier skryf sy met waaragtige insig en begrip en gevoel, met ’n oortuigingskrag en aanvoeling wat mens soms waarlik diep ontroer. Die moerasloper is ’n boek met ’n delikate tema wat delikaat en fyn gehanteer word en ’n bevredigende geheel vorm."

Elsabe se eerste verhaal vir die jeug is ook in 1968 uitgegee onder die titel Dat ek mag sien. Antonia Visser is na ’n ongeluk blind en die verhaal gee veral ’n goeie beeld, nie net van haar eie reaksie daarop nie, maar ook dié van haar tweelingsuster, hul vader, skoolmaats en onderwysers.

Louise Behrens het gereken dat hierdie nie net sommer enige jeugverhaal is nie, maar ’n verhaal van "moed, volharding en aanpassing" en een wat deur almal wat met blinde kinders in aanraking kom, gelees moet word. (Bron en datum onbekend) "Baie behendig leer die skryfster ons veel oor die probleem van blindheid en die metodes waarmee dit bekamp word."

Hier volg uittreksels uit resensies van sommige van Elsabe Steenberg se jeugboeke:

• Korrel en Kuif (1975; In 1985 heruitgegee onder die titel Van motho en van mens): "Korrel en Kuif is, streng gesproke, gevorderde jeuglektuur, maar dit is vanweë die aktuele tema van soeke na die adolessente self (beide in die geval van Christoph en James) en die daarstelling van ’n ontmoetingsvlak, ’n bewussyns- en aanvaardingsvlak tussen blank en nie-blank, ’n boeiende novelle wat ook vir die meer volwasse leser veel inhou. Aanvanklik val die agtergrondsverskil die twee maats nie op nie en word Ester se inmenging in hulle kommervrye spel nie verstaan nie, maar ná die inbraak wat die einde van hul saamspeel beteken, word Christoph deel van ’n blanke en James deel van die nie-blanke wêreld. Die herontmoeting tussen die twee adolessente is gespanne, byna vyandig en loop die aand van die wraakinbraak op ’n fisiese botsing tussen wit en swart uit. James vergesel Christoph op sy vlug plaas toe en tydens die vlug begin hulle mekaar en hulle onderskeie agtergronde verstaan. Daar groei wedersydse respek  en begrip vir mekaar. Die verhaal van die twee seuns word op spannende, aktuele wyse vertel. Die skryfster hanteer die gegewe met simpatieke begrip en versteur nooit die fyn balans tussen die twee wêrelde nie. Korrel en Kuif is ’n fyn verhaal waarvan kennis geneem moet word." (Hilda Grobler, Hoofstad, 30 Julie 1976)
• Klawervyf (1976, met herdrukke; wenner van JP van der Walt se landswye jeugverhaalwedstryd vir taalfeesjaar 1975): "Die verhaal dek ’n krisistyd in die sestienjarige Fiona se lewe. Sy raak verlief op Gustav en op 40-jarige ouderdom skenk haar moeder geboorte aan ’n Down-sindroom baba. Die moeder ontwikkel ’n oordrewe beskermende gevoel teenoor die baba en stoot so Fiona en haar vader af. Dit is ’n waardige bekroning, want dis ’n fynsinnige verhaal en as jeugboek besonder geslaag. (...) Die verhaalfigure kry oortuigend lewe, veral die effens ingekeerde en sensitiewe Fiona. Die verhaalfeite self is interessant en die gang en afloop oortuigend. Op grond van epiek, mensbeelding en die aanduiding van verhoudings, die sensitiewe en oortuigende inlewing in die gemoed van die tiener, is dit ’n besondere storie hierdie en een wat verdien om in wye kringe gelees te word." (PD van der Walt, Transvaler, 5 November 1976)
• Twee om te slaap (1978): "Die twee determinante vir die 12-jarige Annemart se optrede in hierdie verhaal is die Bybelteks dat die Here gee as jy vra en haar vurige begeerte om haar geskeide ouers wee saam te bring. Deur die Here om hulp te vra en haar ouers eenvoudig bymekaar te bring en in ’n kamer toe te sluit totdat hulle instem om weer saam te bly, wil sy die probleem oplos – al is haar pa weer getroud en haar ma lief vir oom Brent. (...) Deernis en begrip is in die kritiek ’n oorwerkte uitdrukking, maar ’n mens wil tog sê dat dit is hoe die skryfster die trauma van egskeiding vir kind en ouer behandel. Met teerheid en fynheid skets sy die verhouding tussen twee ouers, met groot kindkennis vertel sy van Annemart, die kind-grootmens wat moet leer dat die lewe nooit stilstaan of teruggaan nie, maar onverbiddelik voortvloei en wegvloei." (Hannie Schutte, Transvaler, 8 Julie 1978)
• An-Alleentjie (1978, met ’n herdruk in 1985): "In An-Alleentjie toon Elsabe Steenberg weer eens dat sy die vermoë het om die gevoelswêreld van die kind te verstaan en dit op ’n sensitiewe wyse weer te gee. Hierdie is meer as ’n storietjie vir kinders: dit sal grootmense ook loon om die boekie te lees om ’n beter begrip van die kind, sy emosies en gedagtes te kry." (Oosterlig, 20 Maart 1979)
• Wolf ja, Wolf nee (1978): "Met hierdie boek lewer Elsabe Steenberg weer ’n kinderverhaal wat tegelykertyd ontroer en vreugde bring. Dit is die verhaal van die tienjarige Nelia wat in die kinderhuis is. Terwyl sy met vakansie saam met die Van Heerdens is, hardloop sy weg nadat hulle seun haar getreiter het. Sy gaan soek vir Renata wat sy by die dieretuin ontmoet het en wat in ’n skewe, geel huis woon waar sy ’n boek probeer skryf. (...) Alhoewel die verhaal eintlik ’n kinderverhaal is, is dit die soort verhaal wat enige volwassene met lus kan lees juis omdat die normale sentimentele gegewe op so ’n nugter, onsentimentele wyse aangebied word en veral omdat die karakters so uiteenlopend is. Dit is ’n besondere verhaal." (Hilda Grobler, Hoofstad, 27 Julie 1978)
• Eendoring met lang bene (1979 - 1ste prys Tafelberg/Sarie Marais meisieverhaalwedstryd (12-15 jaar)): ”Elsabe Steenberg is een van daardie rare skryfsters wat die siel van die jong kind werklik kan peil en met oorgawe, oortuiging en insig oor die konflikte wat die kinders tydens die grootwordproses deurmaak kan skryf. Eendoring met lang bene is geen uitsondering nie: elke meisie, wat die rabbedoe-stadium deurgemaak het, weet presies hoe voel Niek, wat dolgraag Nicolo wil wees noudat sy wéét dat sy ’n meisie is en noudat sy lus het om die dinge wat al die ander meisies doen, ook te doen."(Hilda Grobler, Hoofstad, 30 Augustus 1979)
• Soek-soek op soek (1980): "Daar bestaan min inheemse fantasieverhale in Afrikaans. Daarom kan hierdie bydrae van Elsabe Steenberg verwelkom word, al slaag dit nie volkome nie. Saam met haar kabouter soek-soek die skryfster die pad wat na wonderland loop. Daar word egter nie ’n duidelike beeld van die kabouters en muise se omgewing en leefwyse geskep nie omdat hulle selde meer word as nogal rare muise. Die menswêreld bly ook te prominent. Maar ondanks die besware is dit ’n genietbare boeke  wat geskik is om voorgelees te word aan kleuters." (Rita Gilfillan, Beeld, 13 Oktober 1980)

  "Dis eintlik ’n realistiese fantasie, want werklikheid en verbeelding is só fyn vermeng dat die leser onwillekeurig sal begin oë oophou vir hierdie pragtige, rondsagte en beminlike wesentjies: kabouters! Die verhaal is boonop opgebou rondom ’n aardige feit: Muise wat gifpille sorgvuldig wegbêre, sodat hulle 'kos' vir die winter kan hê! Saam met die skryfster raak ’n mens lief vir die klein groepie kabouters wat die Slag van die Bruin Bos oorleef het. Mens raak só vasgevang in hul verskriklike stryd teen die muise en doodgewoon om voortbestaan dat jy oor hulle soos oor jou kinders voel. (...) Die taalgebruik is fris en beeldend. Cora Coetzee, die illustreerder, som haar ervaring van die boek só op: 'Kabouters se gestalte het ek in my verbeeldingswêreld gaan soek. Die wêreld waar ore regtig kan hang van droefnis en tone heeltemal omkrul van plesier. Dis juis in hierdie heerlike versmaaiing van die logika waar die plesier van kabouters teken vir my lê.' Dis nie net die kabouters wie se tone van plesier gaan omkrul nie, maar elke leser s'n, want dis werklik ’n pragtige verhaal en ’n boek om te besit." (EV, Volksblad, 26 Augustus 1980)

• Boom bomer boomste (1980, met heelwat herdrukke; wenner van die Sanlamprys-jeugverhaal van die jaar): "Dit is die verhaal van ’n jong meisie wat daarop aandring om na haar oupa (inwoner van ’n groot bos en skrywer van die mooiste kinderverhale waarin daar nie dwergies nie, maar robyne was en waar Kgatala die heel lelikste heks was) toe te gaan waar         hy in die hospitaal lê. (...) As skrywer van jeugverhale is Elsabe Steenberg sonder weerga." (Hilda Grobler, Hoofstad, 11 Desember 1980)

  "Deel van die trefkrag van Steenberg se boeke is die klem wat val op die nie-konvensionele kindkarakter, en dat sy daarin slaag om die vitaliteit van die jeugdige te verwoord: die onsekerheid én die lewensblyheid, die opstandigheid én die uitspattigheid, die alledaagse van die skooldag én die fantasie van die wensdroom. (...) In die geheel weerspieël hierdie verhaal besondere insig en meegevoel met die leefwêreld van die jeugdige, én toon dit die vermoë van die skryfster om daardie insigte boeiend oor te dra." (Henriette Roos, Beeld, 1 Desember 1980)

• Waar is Pappa se panfluit? (1981): "Heska du Toit is tien jaar oud en word getreiter deur die probleme waarmee ’n kind van haar ouderdom seker normaalweg te doene kry. Sy is egter byna alles wat niékonvensioneel 'normaal' is nie. Ten spyte van alle regulasies weier sy om aan sport deel te neem, in die klaskamer verkies sy om alleen te sit, sy wil geen beste maat hê nie en nog nooit het sy gehuil nie, selfs nie toe sy op vierjarige ouderdom haar pa verloor het nie. So word Pippelpan geskep wat sy deur haar pa leer hoor en sien en wat haar enigste vertroueling is. (...) Ons lees dus ’n verhaal van rebellie, aanpassing en aanvaarding; van ’n eenkant-kind wat leer om haar besondere fantasiewêreld te laat inpas by die alledaagse doen van die groep waaraan sy behoort." (Henriette Roos, Beeld, 27 Julie 1981) Rita Gilfillan (Vaderland, 29 Oktober 1981) skryf dat hierdie boek die suiwerste en die een met die meeste deernis is wat sy nog van Elsabe Steenberg gelees het: Die kaleidoskoop het in ’n harmoniese en mooi patroon geval.
• Hendri uit die water (1984, met ’n hele paar herdrukke): "Elsabe Steenberg beskryf die emosionele stryd wat ’n pleegkind en haar 'gesin' ervaar. Hendrina word in pleegsorg geplaas by ’n gesin en sukkel om normaal aan te pas. Die lede van die gesin weet ook nie mooi hoe om op te tree nie. Hendrina skep ’n denkbeeldige persoon, Hendri, waarmee sy uiting aan haar gevoelens gee. Die styl is eenvoudig en lees maklik. Dit beeld Hendrina se gevoelens baie goed uit. Die boek is hartroerend, maar tog nie te sentimenteel nie." (Maia Grotepass (14 jaar), Die Vaderland, 7 Januarie 1985)
• Eendag die blou voël (1985 – in Engels vertaal): "Hierdie is ’n sonderlinge kinderboek waarin Elsabe Steenberg nie net ’n boeiende en oorspronklike sprokie vertel nie. Sy ondersoek ook die verhouding tussen goed en kwaad, tussen aggressie en mensliewendheid, tussen oorlog en vrede. Elsabe Steenberg het nie net ’n boeiende en oorspronklike sprokie vertel nie, sy ondersoek ook die verhouding tussen goed en kwaad, tussen aggressie en mensliewendheid, tussen oorlog en vrede. Op een vlak het jy te make met Elfie, ’n gevoelvolle meisietjie wat bewus word van die bestaan van Eendag, ’n wonderlike blou voël wat haar fassineer. Terselfdertyd word sy bewus van Geelkat, ’n kwaadwillige kat met duiwelse oë wat nie net vir Eendag nie, maar ook Elfie se gesinsgeluk wil vernietig. (...) Steenberg het herkenbare werklikheid en fantasie fyn en effektief vermeng in hierdie besondere sprokie. Die meeste kinders van onder nege behoort daarby aanklank te vind. Die taal is eenvoudig, gestroop en poëties. Sy vermy egter die simplistiese." (Barrie Hough, Beeld, 6 Januarie 1986)
• Wêreld in en wêreld deur (1988): "Dit is ’n ongewone boek met ’n ongewone titel. In hierdie jeugverhaal leer die leser die wêreld van die Ooste en die Weste ken, asook van verskillende rasse en gemeenskappe, verskillende godsdienste, vooroordele, konvensionele geneeskunde met al sy moderne insigte en die gehoonde radionika wat ook ’n sesde sintuig verg, die alombekende realiteit en die metafisika. Dit is wesenlik ’n boek oor verdraagsaamheid en aanvaarding, wat uitkring vanuit die ervaringe van die hoërskoolmeisie Monika, wat skielik een nag verlam raak. In haar gesin is daar haar ma wat bereid is om nuwe dinge te beproef, haar intellektuele pa wat alles rasioneel benader en haar tweelingbroer, Meindert, wat die skakel met ’n Indiërgesin is. (...) Die boek vertoon die kuns van ’n geoefende, vlot verteller wat literêre konvensies ken en dit kan hanteer. Die karakters vind dit maklik om hul gedagtes en emosies te verwoord en ’n mens vind by hulle ook ’n kits-insig in mekaar se persoonlikhede en motiewe. Of hulle werklik as mense in die wêreld van hierdie werk oortuig, sal die leser maar self moet oordeel. Dit is interessante leesstof wat veral tref deur die oorspronklike en ongewone tematiek." (Lydia Snyman, Volksblad, 2 Julie 1988)
• Masilo en die monster (1988): "Dit is ’n juweel van ’n boek wat gegrond is op die landelike, hoewel daar verwys word na die stad, en dan in ’n bose konteks. Soos in baie tradisionele sprokiesverhale het die fantasie-element te make met die 'bos' – in dié geval die bos waardeur Masilo huis toe loop van die skool af. Hy loop en tel en hoewel hulle in die skool geleer tel het tot by tien, kan hy net tot by ses tel.  Hy stamp sy toon teen ’n pratende klip wat hom waarsku dat ’n monster met tien koppe vir hom in die bos lê en wag. Die klip bied hom beskerming teen die monster. Daar vind dus onmiddellik polarisasie plaas – die monster is boos en die klip goed. (...) Wat konstruksie betref, is Masilo en die monster ’n vreugde en verteenwoordig dit Steenberg se skryftalent op sy beste." (Lydia Snyman, Volksblad, 2 Julie 1988)
• Môre was dit somer (1990): "Met hierdie boek toon Elsabe Steenberg weer aan dat die kind en fantasie vir haar twee dinge is wat saamgaan. Sy skep weer ’n 'geloofbare' fantasiekarakter in die vorm van ’n grys drakie so groot soos ’n bulhond wat sy opwagting maak by die negejarige Stefan wie se ma die vorige somer dood is. (...) Wanneer kinderboekskrywers fantasiekarakters in ’n verhaal laat optree, sorg hulle meestal dat daar ’n duidelike skeiding tussen die fantasiewêreld en die werklikheid is. Die fantasiewêreld begin gewoonlik as die kind gaan slaap of die karakter bestaan net in die kind se verbeelding. In hierdie verhaal slaag Steenberg op ’n baie vernuftige wyse daarin om fantasie en werklikheid te vermeng. Grysie verskyn nie net saans nie en boonop is daar van die ander karakters wat hom ook sien. (...) Elsabe Steenberg slaag in ’n besondere mate om fantasie in die verhaal konsekwent en aanvaarbaar met die werklikheid te vermeng." (TB van der Walt, Beeld, 15 Oktober 1990)
• Ken jy die weerligvoël? (1990): "Die negejarige Donna het albei haar bene in ’n motorongeluk verloor. Sy kan die finaliteit daarvan nie ervaar nie en soek na ontvlugting in die verhaal van die weerligvoël wat Thomas vir haar vertel het. Met ’n kinderlike geloof wil sy glo aan hierdie voël wat rondvlieg as daar weerlig is en dan wonders doen soos om haar bene weer te laat aangroei. In teenstelling met dié ietwat somber gegewe, is die verhaal van Donna op die ou end heel positief. Op ’n aangrypende manier word vertel hoe Donna tot die besef kom dat ontvlugting nie gaan help nie, maar dat sy haarself moet help deur te aanvaar hoe sy nou is. Sy moet leer om met haar gebrek oor die weg te kom, soos die afpootlyster wat sy gereeld in die tuin sien, geleer het. (...) ’n Mens het baie medelye met Donna, maar dit word nooit emosioneel nie. Die skrywer sorg vir ’n pragtige uitbeelding van die gemoedstoestand van ’n gestremde kind. Sy beskryf nie die situasie nie, sy kruip in haar karakter en vertel wat ervaar word." (Thomas van der Walt, Beeld, 9 Maart 1992)
• Kariena Karyn (1992): "Slaaptydvrese en spesifiek ’n vrees vir die donker is nie ongewoon by kleuters nie. Dikwels is ’n terapeutiese slaaptydstorie die aangewese medium om ’n veilige en geborge atmosfeer te skep vir ’n rustige nag. Presies so ’n boek in Kariena Karyn. (...) Steenberg se ritmiese, allitererende teks word stewig ondersteun deur Alida Bothma se sensitiewe volblad-illustrasies." (Marina le Roux, Die Burger, 15 Desember 1992)
• Skuilte tussen riet (1992): "Af en toe verskyn ’n boek wat jou tot stilstand dwing. So ’n boek is Skuilte tussen riet. Die leser, selfs al is hy lank nie meer die 'jong volwassene' waarvoor die novelle volgens die flapteks bestem is nie, raak so betrokke by Leenster se oorlewingskrisis dat hy ietwat oorbluf en gedreineerd anderkant uitkom. Leenster, ’n 16-jarige meisie, word deur haar pa verkrag wat daarna selfmoord pleeg. Dié daad is die sentrale (en buitengewone) gebeurtenis wat so eie aan die novelle is. Dit dompel haar meteens in ’n omvattende eksistensiële krisis, ook tipies van dié genre. In haar groeiproses speel ’n kanarie ’n kardinale rol. Hy word die 'sielkundige' wat Leenster van meet af aan weier om te sien. Wanneer die kanarie deur ’n rot opgevreet word, bewerkstellig dit Leenster se uiteindelike verlossing. (...) Dit is ’n digte en ryk teks, een van Steenberg se sterkste tot dusver." ((Gretel Wÿbenga, Beeld, 5 April 1993)
• Hopgalop oor die blink water (1993): "Dit is ’n verhaal wat beslis in die leessmaak van kinders tussen agt en 12 jaar gaan val. Die storiegegewe staan voorop en hier gebeur genoeg om selfs die onwilligste leser aan die lees te hou. Dit handel oor Tomtom, ’n alleenkind wat saam met sy ma in ’n klein woonstelletjie bly terwyl hy glo dat sy pa ’n stuurman van ’n veerboot op die Donau is. Hy gaan bly op sy oom Simon se boot wat hy Hopgalop doop en daar skep hy vir hom ’n kammawêreld. (...) Die verhaal word nie aangebied as ’n blote fantasiereis nie. Dit is eerder ’n verbeelwêreld wat hier geskep word – ’n verbeeldingsvlug waarin die leser ook kan glo. Die verhaal slaag dan veral omdat die verbeelwêreld nie voorgehou word as iets waarvoor ’n mens dalk te groot kan wees of waarin net kinders kan glo nie. Dit is min dat ’n boek so heeltemal die kol tref vir sy teikenmark." (Leentjie Theron, Beeld, 26 Januarie 1994)

Oor die kind en boeke het Elsabe Steenberg aan Elfra Erasmus (Beeld, 3 September 1992) gesê dat ouers kinders van kleins af moet lief maak vir boeke. Sy self het vir haar kinders begin stories lees voordat hulle twee jaar oud was en vir haar een seun bly lees totdat hy elf jaar oud was – net omdat hy so baie daarvan gehou het.

"’n Kind betree ’n boek soos hy die wêreld betree, dit word deel van sy ervaring van die lewe. Kinders het sprokies en fantasie besonder nodig. In sprokies is daar altyd ’n element van geweld, maar dit word deurgewerk. Elke mens het geweld of woede in sy onderbewuste wat deurgewerk moet word.

"Fantasie bevat gewoonlik ’n dieper waarheid en is nodig om ’n kind gebalanseer groot te maak. Kinders wat daarsonder grootword, ontspoor maklik. ’n Mens kan amper sê wat bly oor as daar nie fantasie is nie. Sonder fantasie is die lewe so eendimensioneel.

"Ek gril daarvoor as stories ’n les bevat. Stories moet ’n kind laat groei omdat dit oorspronklik anders is. Dit moet nooit ’n versuikerde preek wees nie. Dis juis hoekom ek vir kinders skryf – omdat hulle eerliker is as volwassenes. Die terugvoer wat ek van kinders kry, is heerlik. Omdat hulle so eerlik is, sal hulle nie aan my skryf as hulle nie werklik die boek geniet het nie."

Titels was in Elsabe Steenberg se hele skryfloopbaan baie belangrik, het sy aan Marina Möller (Saffier, Maart 1995) vertel. "’n Storie kry nie koers voordat ek ’n titel het nie. En dit verg tyd en baie dinkwerk voordat ek uiteindelike gelukkig is met die boek se naam. Daarmee loop ek in my agterkop en skommel-skommel aan die storie in my gedagtes."

Benewens al haar boeke vir kinders en jongmense het Elsabe Steenberg ook ’n bydrae gelewer tot die volwasse roman in Afrikaans. In 1972 verskyn haar roman Rondomtralie in boekvorm nadat dit ’n baie gewilde vervolgverhaal in Sarie was en verfilm is onder die titel Salomien. Dit is ook in 1984 in die radioprogram Vrouerubriek voorgelees. Dit het etlike herdrukke beleef.

Dit is die verhaal van Salomien Wiid wat nadat sy haar man, ’n teologiese student, vermoor het, aan moord met versagtende omstandighede skuldig bevind is en tronk toe gestuur is. Die lewe in die gevangenis is vir Salomien baie swaar. So ook die lewe saam met die ander gevangenes en personeel. Maar die swaarste en pynlikste is dat sy met haar eie gewete moet saamleef. Want daardie nag het nie net ’n drastiese verandering in haar lewe meegebring nie, maar ook in die lewens van haar familie. Ook haar verhouding met God het in die gedrang gekom. Vir René Marais (Vaderland, 7 Januarie 1985) is die roman boeiend en goed geskryf.

Engel met ’n besemstok is in 1975 uitgegee en was ook ’n baie gewilde vervolgverhaal in ’n tydskrif. Dit gee ’n ontroerende uitbeelding van ’n kind, Hannele, wat op die punt staan om die volwasse wêreld te betree. Maar sy het nie in ’n "normale" huishouding grootgeword nie. Haar moeder trek haar jonger boetie voor en sy voel al hoe meer soos ’n las vir haar ma. Sy begin vir haar moeder leuens vertel en plaas haarself so al hoe meer onder druk. Ook haar ma het ’n skuldgevoel omdat sy moes trou en Hannele haar altyd daaraan herinner.

Anna van Zyl (Volksblad, 24 September 1975) was van mening dat "oorsaak en gevolg heg vervleg is in die boek en dit word uiteindelik die bose sirkel waaruit daar nie wegkomkans is nie. Hierdie kind met haar verlangens, behoeftes en begeertes wat in haar volslae onskuld oor opgroei en voortplanting in opstand kom teen haar eie ontwakende lewe, haar eensaamheid en wantroue in haar ouers, haar ontstellende behoefte aan liefde word in Engel met ’n besemstok oortuigend beeld van die leed en pyn van ’n kind se kennismaking met die lewe met al sy leuens en bedrog.

"Die elfjarige kind se worsteling kry suiwer en oortuigend gestalte in Hannele. Haar wrokkigheid en onmag lees jy af in haar taalgebruik en weerbarstigheid. Intussen sien jy haar aan met die grootste mededoë, want Elsabe Steenberg gee hierdie sielkundige oopvlekking op subtiele wyse. Die boek het ’n sterk boodskap sonder om ooit didakties te wees. Die hele gestaltegewing is deurdronge van die boodskap dat ’n kind so word en so ly as ouerliefde en wedersydse vertroue in die huis ontbreek. Die boek gryp aan en prikkel tot denke."

Met Deur ’n raaisel (1984) betree Elsabe Steenberg die wêreld van geloofgenesing. Deirdre en James, ’n predikant, is vir sestien jaar redelik gelukkig getroud. Hulle het egter nie kinders nie aangesien Deirdre vanweë haar hartprobleem nie mag kinders hê nie – dit kan haar dood beteken. Sy besluit om geloofgenesing te probeer nadat ’n geloofsgeneser haar grootmaakma gesond gemaak het.

"Die verhaal is nie eenvoudig nie," skryf Cecile Cilliers in Die Burger (12 Julie 1984). "Nie in die karakters of hulle onderlinge verhoudings nie, nie in die oplossings of gebrek aan oplossings nie. Daar word wel ’n saak vir geloofsgenesing uitgemaak, maar nie ten koste van die kerk of die mediese wetenskap nie.

"Elsabe Steenberg hanteer haar problematiese stof met ’n seker hand. Sy draai dikwels kort duskant melodrama en sentimentaliteit om, maar gesien die materiaal wat alles in die roman verwerk word, kan ’n mens slegs haar seker aanslag bewonder. Dis ’n goed geïntegreerde roman: elke karakter, elke gebeurtenis dra by tot die versterking van die hoof-intrige. En Steenberg maak vlot gebruik van allerlei styltruuks om haar stof te laat boei."

Elsabe Steenberg het ook haar hand aan die kortverhaal gewaag en in 1980 verskyn Wildegans, wildegans waar die gesin die middelpunt van die verhale is. Anna van Zyl (Volksblad, 17 April 1980) het gemeen dat dit ’n boek vir die fynproewer-leser is en dat dit herhaaldelik gelees kan word omdat dit elke keer eerliker, meer oortuigend en meer bekoorlik voorkom.

Die resensent in Tempo (18 April 1980) skryf as volg: "Die fyn kunstenaarskap van hierdie bundel kan nie oorbeklemtoon word nie, nie net omdat dit so maklik lees en tog so ryk is nie, maar ook omdat dit ’n mens tot nadenke stem en jy opnuut na jou eie lewe kyk, opnuut jou medemens beskou en met ander oë na die vloei van die lewe kyk – die vlug van die wildegans."

Haar liefde en belangstelling in die kind en sy boek het gelei tot die publikasie van My kind en sy boek (1979) en Fantasie en die kinderboek: ’n kernhandleiding (1988). Dan het haar siekte die publikasie van Twee hang bo die pad, vier loop op die mat (1979) tot gevolg gehad. Die titel verwys na haarself en haar rolstoel.

Annie Schumann (Oosterlig, 19 Julie 1979) skryf dat hierdie boek ’n rekord is van "menslike moed in die stryd teen die verwoestende, verlammende siekte, verspreide sklerose. Sy skryf met ervare vakmanskap, eenvoud en eerlikheid, en bowenal met helende humor."

Ook Hilda Grobler (Hoofstad, 12 Julie 1979) was positief oor Twee hang bo die pad: "Dit is ’n besondere, gebalanseerde vertelling en verduideliking van ’n lewenswyse waarvan ’n mens baie min weet en waarmee ’n mens selde te doen kry. Die vertelling is nêrens selfbejammerend of sentimenteel nie - Elsabe Steenberg het haar toestand aanvaar en skryf op nugtere, objektiewe, dog sonderlinge wyse daaroor."

Op 14 Mei 1996 is Elsabe Steenberg in die ouderdom van 58 jaar oorlede ná haar jare lange stryd teen haar aftakelende siekte. Sy word oorleef deur haar man Dawie en haar vier kinders, Adriaan, Ilse, Erika en Conrad.

Huldeblyke:

• Sarina Dönges: "Ek het lank gewag vir ’n boodskap van haar wat soos ’n faks uit die hemel sou kom en waarin waarskynlik iets soos die volgende sou staan: 'Oh, everything was a bird and the singing will never be done.' Sy is egter te besig om te loop op al die hemelse plekke, in haar hemelse seisoen van genade. Saam met die engele waarvan sy so bewus was. Ons wat haar vriende was, voel asof ons haar in vele opsigte gefaal het. Sy, die gebrokene, was soveel meer mens as wat ons ooit sal kan wees. Dostoevsky het gesê: 'There is only one thing I dread: not to be worthy of my sufferings.' Elsabe was waardig vir die drag swaarkry. Op 4 April 1997 kon ek vir die eerste keer sover kom om haar graf te besoek. Op die steen staan: 'God het my lot verander.' " (Finesse, Maart 2000)
• Sarina Dönges: "Ek dink nie terug aan haar as voortreflike skrywer, of gewaardeerde resensent, of geliefde akademikus nie. Ook nie as familielid of vriendin nie. Na aanleiding van iets wat Ferdinand Deist geskryf het oor broederskap, het sy besluit ons is mekaar se 'broers'. Oor my 'broer' Elsabe wil ek sê: sy was die boomste mens. ’n Koelteboom as die lewe skroei; ’n skuilplek vir vele. Sy sou die koue en storms verduur ter wille van ’n beter lewe vir ’n medemens. In haar eie woorde: 'Dis tog waaroor dit vir my gaan - om ander te help.'" (KOMSAT, September 1996)
• Marina le Roux: "Elsabe Steenberg was tot aan haar dood volledig mens, in diens van haar medemens. Sy was lief vir mense en lief vir lees: Patrick White was ’n gunstelingskrywer. Sy het nooit moeg geword vir Mozart en Brahms nie en musiek en die poëtiese woord is tekenend van haar boeke. Toe sy in Mei verjaar het, het my studente haar gelukgewens. Ten spyte van pyn en fisieke ongemak, antwoord sy op hul goeie wense: ‘Deesdae werk my hande hoogstens vir een uur per dag. Dan maak hulle toe.' Genadiglik het haar hande en haar hart nooit toegemaak vir die 'avontuur met die woord' en vir 'dié weë na die hart' nie." (Afrikaans Stereo: Skrywers en Boeke, 23 Mei 1996)
• Leentjie Theron: "Elsabe Steenberg sal onthou word as die jeugboekskryfster wat sonder skroom oor ’n moeilike wêreld vir tieners geskryf het, maar altyd daarin geslaag het om uitsig en visie vir die leser te bewerk. Vir haar het die veral gegaan om die innerlike mens en sy vermoë om oor omstandighede te triomfeer. (...) Miskien sal ons almal wat haar geken het, haar onthou en bly liefhê omdat sy by die werklikheid verby kon leef, en soos Tomtom in haar laaste jeugboek Hopgalop oor die blink water (bladsy 8) kan glo: ‘Kamma is ’n ander soort rêrig, sê Ma altyd. Dis nie nonsens nie, enige mens het dit nodig en moet oefen om te kamma.'" (Taalgenoot, Augustus 1996)
• Hans du Plessis: "As ek aan Elbie dink, sien ek nou nog die toegewyde mensie in haar laaste jare in haar studeerkamer. Jy kon maar daar gekom het wanneer jy wou, geklop, self oopgemaak en ingeloop het: sy was maar altyd daar voor die tikmasjien aan die werk. Altyd blymoedig, gelowig en positief gerig op wat sy nog gáán doen. Dit is die vermoë om iets deur te sien: om te doen wat jy menslik gesproke nie kán doen nie. ’n Maand en drie dae voor haar dood moes sy by die Herfsskool van die ATKV-Skryfskool optree, ’n lesing gee oor die skryf van kinderboeke. En sy het, want sy wou: 'Dit is hoe ek aan die gang bly.'

  "Nou moet ek oor jou iets sê nadat jy weggeneem is om te gaan rus. En wat anders is daar om te sê as dat ek jou enduit bewonder het omdat jy enduit bly lééf het. En om te lees, was vir jou om te skep en te laat skep. Weet jy, ons treur omdat die Afrikaanse letterkunde armer is; ons is seer omdat ons ’n vriendin verloor het. Maar ek, ek het my voorbeeld verloor." (Volksblad, 17 Julie 1996)

• Thomas van der Walt: "'Ek is nie gepla om lank te lewe as ek dit met gehalte kan doen nie,' het Elsabe Steenberg by geleentheid gesê. Almal wat haar geken het, persoonlik of deur haar skryfwerk, sal saamstem dat 57 jaar nie lank genoeg was nie. Die omvang van haar literêre nalatenskap is aansienlik en sy sal veral onthou word vir die gehalte van daardie nalatenskap. (...) Sy het geglo dat elke mens ’n keuse het, dat jy positief kan kies, en solank dit die geval is, kan jy die lewe aandurf. Haar lewe en haar werk het dit uitgestraal. Hoewel sy 20 jaar in ’n rolstoel gekluister was en baie terugslae met haar siekte ondervind het, is haar optimisme en geloof in die lewe nooit gedemp nie. Sy was nooit ’n slagoffer nie. Die Suid-Afrikaanse kinderliteratuur is verryk deur die boeke wat Elsabe Steenberg nagelaat het. Haar bydrae tot die vestiging van kinderliteratuur as ’n volwaardige studieveld in Suid-Afrika sal eers in die toekoms na waarde geskat word." (Insig, Junie 1996)
• Franci Greyling: "Steenberg's books are original, fresh and imaginative. She shows a fine insight into the feelings of children and her characters are usually children struggling with problems. Yet her stories are never centred on morals, always on the child. (...) A month ago, during the ATKV's Autumn School for Writers, Steenberg shared her philosophy with students. A story, she said, should be indispensable. Though children's and teenager's situations could be full of darkness, the writer must show them hope as well. 'What you write is not easy,' she warned. 'But the action of writing must give you joy.' Steenberg's joy in writing will live through the many stories she wrote." (Sunday Times, 19 Mei 1996)
• Jacques van der Elst: "Haar vrugbaarste bydrae tot die Afrikaanse literatuur is ongetwyfeld haar kinder- en jeugboeke. Daar is ’n sterk religieuse onderbou in die meeste van haar werke. Elbie Steenberg het self in ’n artikel in dié verband gesê dat God die volmaakte Kunstenaar is en die mens as skrywer die herskepper en omvormer is van dit wat hy waarneem in die Godgeskape werklikheid. Immers, so het sy gesê, die mens kan woord gebruik, want God wat self die Woord is, het aan die mens woorde gegee om mee te praat, te vertel en te skryf. Daar is ’n inherente wisselwerking tussen haar lewe en haar werk. Vir Elsabe Steenberg wat oor byna 20 jaar die verlamming van haar liggaam ervaar het, moes die lewenskrag, die onbevangenheid, die beweging en die onskuld ’n inspirasie gewees het. Was dit haar gestremdheid wat juis dié dinge in die kind en die tiener raakgesien het? Miskien was dit vir haar wat so lank verlam was, ’n vreugde om te skryf oor kinders wat kan hardloop, huppel, spring, galop, wat altyd met oorgawe beweeg en uitgelate is. Dink maar aan Philla uit haar bekroonde boek Boom, bomer, boomste, wat ondanks haar tienerprobleme kan spring, kan hardloop en dans. (...) Haar heengaan is ’n gevoelige verlies vir haar gesin, maar ook vir Afrikaans." (Tydskrif vir Geesteswetenskappe, Junie 1996)
• Betsie van der Westhuizen: "’n Outeursidentiteit soos dié van Elsabe Steenberg was en is steeds vir verskillende mense om verskillende redes ’n inspirasie. Om haar boeke te lees met haar poëtika in gedagte, kan ’n (nog) ryk(-er) ervaring wees. Om haar oeuvre vanuit die invalshoek van die outeursintensie in haar poëtika op literêr-wetenskaplike te bestudeer, kan weer talle nuwe gesigspunte en interpretasiemoontlikhede losmaak. Om haar poëtika te oordink as die skryf van verhale as sodanig voornemende of gevestigde skrywers se fokus van belangstelling, maak van haar ’n muse.

  "Haar nalatenskap is so groot dat in hierdie huldeblyk aan  haar outeurspoëtika maar deur ’n klein skrefie van die deur na haar lewenskragtige skrywersgees en indrukwekkende oeuvre gekyk kan word. In die Suid-Afrikaanse letterkunde is Elsabe Steenberg ’n lesenswaardige, navorsenswaardige en navolgenswaardige naam." (Tydskrif vir Letterkunde, November 1996)

In ’n artikel wat Gretel Wybenga in 1993 in Tydskrif vir Letterkunde geskryf het, sluit sy haar skrywe af: "Want uiteindelik gaan dit by Steenberg om versoening met die onvermydelike of die anderse, nie deur bloot boedel oor te gee nie, maar met die insig en wysheid wat kom as jy, vergesel van baie genade op jou stekelrige pad, jou perspektief wyer kan maak as net jou eie twee oë. Haar papierkinders is almal begeesterd met ’n soort visie wat hulle nie laat tou opgooi nie. En só is dit ook met die mens, Elsabe Steenberg, gesteld. Al beleef sy daagliks vir baie jare die ongerief en pyn van liggaamlike gestremdheid, en al het sy steeds nie gekry wat beloof is nie. Het sy dit soos die gestorwe aartsvaders 'uit die verte gesien en daaroor gejuig' (Hebreërs 11:13)."

Publikasies

Onder die skuilnaam Elsabe Ryke:

Onder Elsabe Steenberg:

Elsabe Steenberg as vertaler:

• Mann, Thomas: Tonio Kröger. Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel, 1966
• Calpin, GH: Sjerrie in Suid-Afrika. Kaapstad: Tafelberg, 1979 [ISBN0624012816 (hb)]
• Armitage, Ronda en Armitage, David: As Janet kon toor .... Kaapstad: HAUM, 1980 [ISBN 0798603852 (hb)]
• Paul, Anthony: Die tier wat sy strepe verloor het. Pretoria: HAUM, 1980 [ISBN 0798603860 (hb)]
• Troughton, Joanna: Skilpad se droom. Kaapstad: HAUM, 1981 [ISBN0798606231 (hb)]
• Elliott, Michele: Hou kop en sê nee! Kaapstad: Tafelberg, 1987 [ISBN 0624025403 (hb)]
• Parker, Carolyn: Heks van die hoogte. Pretoria: De Jager-HAUM, 1988 [ISBN 0798622253 (hb)]
• Bowling, Christopher en Protchard, Joy: 'n Draak kom na Jolledol. Pretoria: Juventus, 1990 [ISBN086816125X (hb)]
• Venter, Paul C: Sneeuwitjie en die koningin se wraak. Pretoria: Juventus, 1990 [ISBN 0868161594 (hb)]
• Stippe stappe stories. Pretoria: Van Schaik, 1995 [ISBN 0627020585 (hb)] (Wenner 1997 ATKV-kinderboekprys 3-5 jaar)
• Voetpad: stories vir Afrika. Pretoria; Kaapstad: Out of Africa; Maskew Miller Longman, 1993; 2006 [ISBN 0798633603 (sb); ISBN 0636070506 (sb)] (tweede uitgawe saam met Elise van Wyk)
• Voorlees vir nadink: 'n verhaalbundel vir kinders vir gebruik in laerskole en tuis. Kaapstad: Tafelberg, 1980 [ISBN 0624013782 (hb)]

Artikels oor en deur Elsabe Steenberg beskikbaar op die internet:

• Elsabe Steenberg
• Van der Westhuizen, ES: Die representasie van die visie in die verhalende prosa van Elsabe Steenberg
• Venter, Sarel: Waar rats die ribbok gaan ...: rondom briewe van Elsabe Steenberg

Bron:

• Knipseldiens van die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum

• Erkenning word hiermee gegee aan die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein – NALN – vir die beskikbaarstelling van hul bronne en hulp van hul personeel vir doeleindes van die ATKV-Skrywersalbum.

The post Elsabe Steenberg (1938–1996) appeared first on LitNet.

Sêgoed van Fanie Viljoen "Die stories meld hulle by my aan en dan moet, en is ek dit aan hulle verskuldig, om dit op papier te kry. Oral waar ek kyk, sien ek stories. As ek nie skryf nie, sal ek mal raak." (Rooi Rose, Maart 2006) Hoekom skryf hy vir kinders? "Enigiets is vir kinders moontlik. In ’n kinderboek kan varke vlieg. Grootmense hou nie van vlieënde varke nie. Hulle hou van reëls en realiteit. Kinderboeke maak ’n mens se kop weer oop. Dit laat jou weer jonk dink." (Volksblad, 20 Augustus 2004) "Ek lees tienertydskrifte, kyk na hulle televisieprogramme en luister na hulle musiek om hulle psige te leer ken. Ek luister ook af as hulle praat. Dis ’n baie vreemde teikengroep om voor te skryf. Ek dink daarom verskyn min boeke vir tieners. Ek sal eendag ophou met tienerboeke wanneer ek tieners nie meer verstaan nie." (Volksblad, 6 September 2008) "Jy kry stories oral om jou. Iemand sê of doen iets wat jou inspireer om iets te skryf. Dit is soos Stephen King sê: Skrywers speel die what if-speletjie." (Die Burger, 6 Julie 2009) Oor sy karakters: "Ek het ’n liefde vir karakters wat ’n mens nie elke dag ontmoet nie en die sielkunde agter hul denkprosesse. Ek wil skryf oor die karakters waarteen jou ma jou gewaarsku het." (Stronk, 15 Julie 2015) "Die tergende, raaiselagtige element van die storielyne in sy boeke kom natuurlik. Ek hou daarvan om myself te vermaak wanneer ek skryf. As ’n verhaal waaraan ek werk dus ’n verrassing oplewer, is ek baie tevrede." (Stronk, 15 Julie 2015) "Afrikaans is besig om te verander. Tieners wat hul taal met Engelse woorde meng en met nuwe woorde vorendag kom, is alles deel van die evolusionêre proses wat Afrikaans ondergaan. Die taal moet vir jong mense werk. Hulle gaan nie wag vir ’n diepgeleerde mens om te sê dit is aanvaarbaar om die woord 'cool' te gebruik nie." (Volksblad, 5 Julie 2014) Die verskil tussen skryf vir tieners en skryf vir volwassenes: "Ek dink nie dit gaan oor makliker of moeiliker nie. Jy kan ’n meer verwikkelde verhaal vir volwassenes skryf en jy het die vryheid om meer te waag met die roman, veral met die sensuele." Een van sy skryfgeheime: "Lees! Lees! Lees! As jy wil skryf, moet jy lees!" (Die Burger, 14 April 2014) Voel dit soms vir hom asof sy karakters later hul eie storie skryf? "O ja. Die karakters begin met jou praat. Ek het vooraf probeer beplan aan my storielyn vir BreinBliksem, maar ek het myself vasgeskryf. Burns het sy eie storie begin vertel en hy wou nie in die rigting gaan wat ek wou gaan nie. Jou karakter praat en jy moet tik." (Onderhoud met Herman Eloff op Storiewerf) Hoekom kinders moet lees: "Die Red Bull-advertensies sê: 'Red Bull gives you wings!' En ek glo dieselfde geld vir stories. Dit laat jou na bekende en onbekende plekke vlieg. As jy ’n storieboek in jou hande het, sal nie jou huis se mure of jou elektriese veiligheidsheining jou kan keer nie. ’n Kind wat lees, kan vir ’n tyd lank ’n ballerina of ’n Springbokrugbyspeler word. ’n Held of ’n monster. Hy kan saam met ’n klomp muise die ruimte invaar of saam met ’n wurm in ’n paddakonsert sing." (Rapport, 20 April 2006) Hoekom is dit so belangrik dat ouers vir kinders moet voorlees? "Ouers is die eerste mense wat ’n kind se verbeeldingswêreld kan oopmaak. Hier word boeke soos Harry Potter se towerstaf. Jy kan die magic in jou kinders se drome en gedagtes bring. In daardie tye wat jy vir ’n kind voorlees, word jy self ook ’n kind wat aan reuse en dwerge glo. Jou kind sal nooit hierdie saamleestye vergeet nie. Jy ook nie, want dit gaan nie net oor lees nie, maar ook oor die liefde." (Rapport, 20 April 2006) Is hy ten eerste skilder of skrywer? "Die skryfwerk word deesdae ’n voorkeur vir my. Ek werk aan verhale vir ’n reeks skoolboeke. Ek is ook baie gelukkig om die illustrasies vir ses van die boeke te doen. Die skryf en skilder kom dus bymekaar met hierdie reeks." (Volksblad, 4 Augustus 2008) Jaco Jacobs wou by Fanie weet wat hy omtrent skryf geniet en wat nie: "Ek geniet die verbeeldingsvlugte waarop ek kan gaan. In my wêrelde kan volstruise vlieg en wurms saam met paddas skoolgaan. Maar die herskryf is sleg. Veral as jy dit moet doen lank nadat jy die storie in jou kop klaargemaak het en al begin skryf het aan iets nuut. Dit is waarom ek seker maak dat ek hou van die verhaal en karakters, want ek weet as ek eers met hulle begin, gaan ons mekaar nog lank geselskap moet hou." (Taalgenoot, Februarie 2009) "As ek vir die res van my lewe in enige boek moes deurbring, sou ek graag Pippie Langkous se ander buurman wou wees. Ek wil ook op haar perd se rug ry en koffie drink in die boom." (Taalgenoot, Februarie 2009) "Ek het nooit mense geglo wat vir my gesê het ek sal dit nooit as kunstenaar en skrywer maak nie. Toe ek begin skryf en skilder, het mense gesê jy kan nie ’n bestaan daaruit maak nie. Ek het net aangehou. As jy drome het, moet jy dit najaag ongeag wat ander mense sê. As jy glo jy kan dit doen, dan sal jy. Moenie moed opgee nie. Jy moet ’n passie hê vir wat jy doen." (Volksblad, 14 November 2011) "Skryf verveel my nooit nie. Dis soos asemhaal. En ek het nooit ’n tekort aan idees nie, die grootste probleem is watter een om volgende te kies." (Volksblad, 16 September 2014) Verskil tussen kinder- en jeugliteratuur: "In kinderliteratuur is fantasie en wilde verbeeldingsvlugte ’n groot element. In jeugliteratuur skemer ’n groter realiteit deur, met minder fantasie." (Bron)

Gebore en getoë

Hendrik Stephanus (Fanie) Viljoen is op 2 Januarie 1970 in Welkom gebore waar hy grootword, skoolgaan en in 1987 aan die Goudveld-Hoërskool matrikuleer.

Fanie se ouers is Thys en Bets Viljoen. Sy pa het op die spoorweë begin werk. Hy was later ’n hysmasjinis by ’n myn in Welkom. Sy ma is ’n huisvrou. Hy is die middelste van drie kinders – Cecilia is die jongste en sy skryf ook en sy oudste broer is Neels.

Fanie het sy laerskooljare aan die Dagbreek Laerskool op Welkom deurgebring waar daar ’n hele paar onderwysers was wat hom aangemoedig en geïnspireer het, veral sy houtwerkonderwyser, meneer Malan en sy onderwyseres in graad 1, mevrou van Heerden. In graad 3 was mevrou van Pletzen sy onderwyseres en sy was die inspirasie agter juffrou Beneke in Geraamte in die kla.

Die skryfgogga was op hoërskool heeltyd daar, vertel Fanie aan LitNet. "Toe ek die eerste A vir ’n opstel by mevrou Groenewald kry, was die koeël seker deur die kerk. Ook meneer de Bod het my aangemoedig, maar dit was veral doktor Anita Fourie wat my destyds en steeds verskriklik ondersteun het. Die skool het jaarliks ’n boekie Uit die skrywerskan uitgebring. Die beste opstelle wat die jaar by die skool geskryf is, het daarin verskyn. Dit het my ook aangemoedig."

Toe hy in matriek was, het hy ’n aanmoedigingsprys gewen in die Bloemfonteinse Skrywersvereniging (BSV) se jaarlikse skryfkompetisie.

Fanie vertel aan Vicus Bürger (Volksblad, 5 Julie 2014) dat hy ’n nerd en ’n outsider op skool was – een van die leerders wat nie sport gedoen het nie, maar op die redaksie van die skoolkoerant gedien het. Dit is ook waar hy met kuns te doen gekry het. "Die kunsklas was vir my ’n wegkruipplek - dit was die plek waarheen ek en die ander buitestanders van Goudveld-Hoërskool gevlug het.

"Ek het goeie opstelle op skool geskryf, maar ek het nooit toe gedink dat ek ’n skrywer sou word nie."

Daar is baie dinge wat Fanie uit sy kinderdae onthou en waarvan hy meer vertel in sy stuk "Ek onthou" in Spoorvat: jeugherinneringe van Afrikaanse skrywers (saamgestel deur Riana Scheepers en Leti Kleyn; LAPA, 2013).

"Ek onthou ’n groen verjaardagkoek met renmotors. En ’n wêreld wat toe nog so groot was dat jy daarna moes opkyk. Ek onthou ’n kamer met ’n blinknuwe fiets langs die bed, die nuuskierige bure wat by die draad staan en lag terwyl ek vallend leer fiets ry. (...)

"Ek onthou die sirkustent, opgeslaan in die stowwerige veld voor die goudmyn in Welkom. Die olifante het aan voetkettings geboei gestaan en die leeus het in stink hokke gelê en lui rondgekyk. Tydens die vertoning het een van hulle sy blaas op my broer in die voorste ry leeggemaak.

"Die sirkus het ’n betowerende wêreld vir my laat oopgaan. Ek onthou hoe my broer ná die vertoning ’n swaai aan die reusebessieboom voor in ons tuin opgehang het. Met skouermantels aan het ons op die drietrapleer gestaan en die sweefstokartieste probeer nadoen, totdat die leer onder my voete weggeskiet het. Ek het op my rug beland. Hard. Ek onthou hoe ek gesukkel het om weer asem te kry. My loopbaan as sirkusarties was daarmee heen, maar die betowering het gebly. (...)

"In graad 1 was ek in die hospitaal. Ek het gedink ek gaan nooit leer lees as ek in die hospitaal bly nie. My gunstelingtyd in graad 2 was wanneer die onderwyseres ons geroep het om voor in die klas op die mat te kom sit. Sy het dan vir ons stories gelees en prente gewys.

"Ek moes die graad 2-juffrou teen jaareinde vra van watter parfuum hou sy. Ma wou dit vir haar koop as geskenk. Ek was bang om met die juffrou te praat. Toe ek uiteindelik moed bymekaarskraap, het ek haar gevra van watter paraffien sy hou. Sy het gemoedelik gelag en 'Charlie' geantwoord.

"Ek onthou ek het ’n boek gesteel uit die standerd 1-juffrou se leesboekrak. Niemand het daarvan geweet nie en ek het myself probeer wysmaak dat die juffrou nie sou omgee nie. Dit was ’n boek oor ’n heks. Die mense wou haar wegjaag uit die dorp, toe laat sy klippe op hulle reën. (...)

"Aan die einde van standerd 3 het die juffrou vir my die boek Die klein kaptein in die Land van die Sewe Swaar Take as geskenk gegee. ’n Juffrou met wenkbroue soos die heksma in Snow White and the seven dwarfs-fliek het ons in standerd vier met die voorpunt van ’n visstok geslaan.

"Ek onthou ’n ander juffrou het later in haar plek kom aflos omdat die heksjuffrou swanger was. Die nuwe juffrou was van die Kaap. Toe ons ’n dikteertoets moes skryf, het sy ’n sin gegee soos: 'Die seun ry op ’n fiets.' Sy het nie '’n' gesê nie, maar 'hin'. Sy moes die sin ’n paar keer herhaal, maar nie een van ons Vrystatertjies het geweet watse ding ’n 'hin' is nie. (...)

"Ek onthou hoe sleg ek gevoel het op die laaste laerskooldag. My pa sou my ná skool kom haal, maar hy was laat. Ek het alleen voor die skool gestaan. Die wêreld was nog groot, maar nie meer so groot soos vroeër nie. Ek het daar op die stowwerige sypaadjie vir my pa gestaan en wag en dink oor die jaar wat kom. Hoërskool was glo ’n vreeslike plek. Jy moes vinnig kon skryf om in eksamen betyds klaar te maak. Die eerste week word jy ingesout. Jy is nie meer die grootste in die skool nie, jy begin weer onder.

"Maar die ergste van alles was seker dat al my vriende die volgende jaar na dieselfde hoërskool toe sou gaan. Ek het ’n ander hoërskool as hulle gekies net omdat dié skool kuns as ’n vak aangebied het en ek dit graag wou neem.

"Bang - so het ek op daardie laaste laerskooldag op die sypaadjie gevoel. Nuwe goed doen dit mos aan mens. Nuwe skole ook. Jy weet nie hoe die kinders of onderwysers daar sal wees nie. Jy weet nie of hulle vreemde woorde soos 'hin' gebruik nie."

Verdere studie en werk

Ná skool het hy as kassier in die destydse Volkskasbank gewerk voordat hy sy twee jaar-diensplig in Kimberley, Oshivello en Lohatla gedoen het. In 1990 begin hy deeltyds by Sanlam werk as opleidingskonsultant. Gedurende hierdie tyd begin hy op ’n deeltydse basis in die grafiese kunste studeer aan die Tegniese Kollege in Welkom (1993-1995). Hy behaal die N6-sertifikaat in 1995. In 2002 behaal hy sy BA-graad in sosiale wetenskappe en sielkunde aan Unisa.

Fanie bevind hom toe in Bloemfontein waar hy by die Bloemfonteinse Skrywersvereniging (BSV) aansluit. Tot op daardie oomblik was skryf vir hom net ’n stokperdjie totdat Jaco Jacobs, die jeug- en kinderboekskrywer, in sy lewe beland het. Jaco het Fanie aangemoedig en geïnspireer om ook ’n heeltydse skrywer te word en net daar verander Fanie se hele lewe. Na sestien jaar by Sanlam waar hy administratiewe werk gedoen het en personeel opgelei het, besluit hy in 2006 om voltyds te begin skryf en vir die Afrikaanse kinder- en jeugboekleser was dit die beste besluit wat hy kon geneem het.

Sy besluit om voltyds te skryf, was ’n "skrikwekkende sprong," vertel hy aan Johan Brits (Volksblad, 6 September 2008). "’n Mens word mos grootgemaak om ’n vaste werk met medies en pensioen te hê. Ek is nie ’n oomblik spyt nie. In die twee jaar was daar nog nie een dag wat ek gewonder het wat ek vandag gaan doen nie. Goed kom oor jou pad waarvoor ek nie kans gehad het toe ek heeltyds gewerk het nie. Ek werk nogal hard aan ’n leesreeks vir laerskole. Dit is 30 boeke waarvan die illustrasies en skryfwerk gedoen moet word."

Sy eerste kortverhaal het in 1999 in Sarie verskyn en daarna het nog publikasies en tydskrifte en boeke gevolg. Fanie is ook ’n kranige skrywer van radiodramas. In 2000 is sy radiodrama Die losprys met die tweede prys bekroon in die RSG/Sanlam-radiodramakompetisie vir beginners en in 2001 is Oupa Rooijan kry ’n girlfriend uitgesaai. In 2002 loop Agter geslote deure weer met die tweede plek weg in dieselfde kompetisie, maar hierdie keer in die kategorie vir ervare skrywers.

In 2004 verskyn Fanie se eerste boek by LAPA met die titel Slym: die wêreld se eerste wurm in ’n paddakonsert. Fanie, wat al vanaf graad 9 kuns op skool geneem het, het ook die illustrasies vir Slym gedoen. Die eerste verhaal van Slym is in 2007 opgevolg met Slym en die gogga-sirkus en in 2009 het Slym en die beker van geluk verskyn. Slym en die gogga-sirkus is deur graad 1-3 lesers in 2008 aangewys as die wenner in dié spesifieke kategorie van die ATKV-kinderboektoekennnings.

Slym vertel die storie van die wurm wat aspirasies gehad het om deel van die paddakoor te wees en is vreemd en kreatief, maar interessant en net so verbasend fassinerend soos die skrywer, skryf Suzanne Venter in Rooi Rose (Maart 2006). Tydens die Volksblad-kunstefees in 2005 is ’n verhoogverwerking van Slym op die planke gebring.

Oor kinders en jong mense se leesgewoontes vertel Fanie aan Johan Brits dat hulle nie soveel lees soos wat hulle as skrywers graag sou wou hê nie: "Ons is ’n paar skrywers vir wie dit ’n passie is om kinders aan ’t lees te kry. Boeke moet verbeeldingryk wees. Elke storie moet twee elemente hê: humor en spanning. As kinders eers begin lees, hou hulle aan. Hulle soek jou boeke en wil nog van jou goed lees."

In 2005 tref Fanie se eerste boek vir tieners die boekrakke. BreinBliksem het almal aan die praat gesit én tieners aan die lees gesit. Behalwe die MER-prys vir jeuglektuur vir 2005 het Fanie ook die Sanlam-prys vir jeuglektuur (goud) met François Bloemhof gedeel. Dit was vir Fanie ’n groot lekkerte en eer om hierdie prys met Bloemhof te deel aangesien Fanie se eerste gepubliseerde kortverhaal deur François Bloemhof aanvaar is toe hy verhaleredakteur van Sarie was. Fanie het ook skryfkursusse onder leiding van Bloemhof gedoen.

Die agterblad waarsku lesers dat hierdie nie vir "sensitiewe lesers" is nie. En voorin is daar ook ’n lang waarskuwing wat die lees van hierdie boeke aan jou kan doen.

Fanie sê aan Arnold Vermaak (Die Burger, 24 Augustus 2005): "As ék so iets voor in ’n boek raaksien, sal dit my dwing om die boek te lees."

BreinBliksem vertel die storie van drie ouens van Bloemfontein, Burns, Kerbs en Sky wat planne beraam om die BreinBliksem-rockfees by Allemanskraaldam in die Vrystaat te gaan bywoon. ’n Paar dae voordat hulle sou vertrek, kry Sky ’n epileptiese aanval in die kuierplek Mystic Boer in Bloemfontein. Hy vertel aan Burns dat hy gedurende die aanval in ’n visioen bloed gesien het. Hy voel dat dit ’n waarskuwing is dat hulle nie na die rockfees moet gaan nie.

BreinBliksem se inspirasie is afkomstig van rockfeeste wat Fanie al bygewoon het, vertel hy aam Willemien Marais (Volksblad, 23 September 2005). "Ook van die musiek wat ek geluister het terwyl ek besig was om te skryf. Musiek soos Linkin Park, Limp Bizkit en die White Stripes."

Fanie het talle skoolbesoeke gedoen om reklame vir die boek te doen en die graad 11-leerders het die boek met groot entoesiasme ontvang. Fanie het kritiek verwag op die boek, maar vir hom gaan dit oor wat die tieners en jong volwassenes wat die idioom van die boek sal verstaan, daarvan gaan sê.

Fanie het met die skryf van BreinBliksem gehoop dat die boek deure sou oopmaak vir jong skrywers om hulle stories te vertel. "Ek dink dit gaan ’n paar grense verskuif. En die uitgewers soek almal boeke vir die tienermark. Dink net waar kan ons oor ’n paar jaar staan as ons jeugboeke so ’n opbloei beleef soos wat tans die geval is met Afrikaanse musiek! (Dit was in 2005.)

"BreinBliksem is egter nie net ’n tienerverhaal nie. Die boek is gerig op jong volwassenes en enigiemand wat jonk van hart is. Daar is ’n neiging om meer vir ’n crossover-mark te skryf. ’n Mens sien dit ook in Engelse boeke."

Die Sanlam-skryfkompetisies het elke keer ’n tema waarom die verhaal gebou moet word en in 2004 was dit musiek. Fanie self bespeel nie ’n musiekinstrument nie, maar sy kennis van beide plaaslike en oorsese musiek is indrukwekkend. Elke hoofstuk van die boek is getitel soos ’n snit van ’n musiekalbum en Arno Carstens, Prime Circle en Wonderboom is deelnemers aan die rockfees.   

Fanie vertel aan Suzanne Venter (Rooi Rose, Maart 2006) dat hy die boek amper nie ingeskryf het vir die Sanlam-prys vir jeuglektuur nie. "Gedink dit is te rof, maar toe dink ek, hoekom nie? Daar is in elk geval niks in die boek wat kinders nie op TV kan sien nie! Ek wou nie graag Chris Burns, die hoofkarakter, se siening van die lewe sugarcoat nie. Ek wou die storie skryf in ’n taal wat tieners sou verstaan en wil lees. Ek skryf vir ’n TV-geslag. Jy moet hulle aandag vinnig kry en behou. Die storie moet aangrypend wees, in kort hoofstukke, want dit beïnvloed die manier waarop ’n mens lees."

Om die boek se titel in die hande te kry, het Fanie gesoek na ’n Afrikaanse woord om die headbang-aksie, dis nou as jy staan/dans en jou kop op en af en heen en weer skud, te beskryf. "BreinBliksem pas ook by die storie en die tienerfase in; hul breine word heeltyd met inligting en keuses 'gebliksem'," verduidelik hy aan Venter.

In Die Burger van 15 Oktober 2005 skryf Mariana Loots dat Viljoen se skryfstyl gemaklik is en die in your face-styl verfrissend is. "Die storie ontwikkel vinnig. En ’n ontnugterende wending 'breinbliksem' die leser behoorlik. Maar dit dra slegs by tot die leesplesier: ’n aksie-belaaide jeugroman met ’n goeie skeut spookstorie en selfspot is nie te versmaai nie. Die grense van wat die karakters werklik sou doen, word hier en daar getoets. Maar wys die boek nie juis die menslike psige is bedrieglik nie? Meer gereserveerde lesers kan ontmoedig word deur die alternatief-spitsvondige taalgebruik, maar die doel heilig die middele. BreinBliksem is dalk vir volwassenes, maar beslis vir kinders."

Ook die tienerlesers was opgewonde en positief. In Jip, die skoolbylae van Die Burger (24 Oktober 2005) skryf Wortel Strydom dat dit ’n "vinnige, soms kru" storie is wat jou rondruk tussen die probleme van die hedendaagse tiener. "Die boek gee nie oplossings en raad nie – net ’n storie. Dit is verfrissend dat die skrywer nie ’n lieflike wêreldjie skets waar kinders nog kinders is nie. Hy tref redelik naby aan die werklikheid. Fanie Viljoen slaag daarin om op ’n maklik leesbare manier ’n televisie-agtige raaiselriller tuis te bring. Die tema lyk bekend, maar hy doen dit op sy eie manier."

Die verhoogverwerking van BreinBliksem deur Thys Heydenrych is in 2006 ingeskryf vir die Sanlam-prys vir Afrikaanse teater. Heydenrych was ook die regisseur met Alec Debbo as Chris Burns.

Fanie verduidelik aan Suzanne Venter dat daar nie ’n spesifieke boodskap in BreinBliksem is nie. Hy brei uit: "Skrywers het dikwels hul eie agendas wat hulle aan lesers wil opdwing, maar ek het gevoel dat tienerprobleme baie kompleks is en dat daar nie altyd ’n antwoord is nie. Ek wou nie vir die lesers preek, of valse hoop gee nie. Jongmense soek nie netjies verpakte boodskappe nie. As jy vir hulle skryf, moet jy meeding met Playstations en DVD's. Daar is ook ’n gróót tekort aan tienerboeke – ek wou net graag vir hulle ’n goeie storie gee om te lees."

Ná die publikasie en die daaropvolgende sukses gaan Fanie voort om die een boek na die ander te skryf en te publiseer. Stories soos Geraamte in die klas, Slym en die gogga-sirkus, Die geheime bestanddeel in Petra Pienk se piesangbrood, Nova, Klou, Grilbrigade, Spring, Plons, Lulu, Onderwêreld, Bravo en Oepse daisy, Lulu het almal weggeloop met die ATKV-kinderboektoekennings in hulle onderskeie kategorieë tydens die Woordveertjie-prysuitdelings. Twee van Fanie se boeke, Leeus met letsels en Uit, het ook op die IBBY-ererol vir onderskeidelik 2014 en 2015 verskyn.

Enkele uittreksels uit resensies van Fanie se boeke:

• Klits Kronkel-reeks: "Fanie Viljoen en Diek Grobler (illustreerder van Klits Kronkel) is ’n wenboekfabriek." (Rachelle Greeff, Rapport, 7 Desember 2008)
• Nova­-wetenskapfiksiereeks (2012-2014): "Hoewel die Nova-reeks gewilde leesstof is, sal dit ’n fout wees om dit te onderskat. Naas lekker inhoud bied Fanie Viljoen se werk emosionele diepte, taalkundige en tegniese vernuf en relevansie deur aan te sluit by diskoerse oor wetenskapfiksie, wetenskap van die buitenste ruim, asook ruimtewesens en verwante samesweringsteorieë." (Mia Oosthuizen, Rapport, 19 Oktober 2014)
• Klou, ’n superheld met kolle (2011): "Met sy mooi kleurryke illustrasies is hierdie ’n oulike avontuurstorie vir selflees en voorlees," (Adéle Dempers, Volksblad, 2 Julie 2011)
• Grilbrigade (2011): "Fanie Viljoen begryp ook iets van hierdie kompleksiteit (tegnologie wat skrywers uitdaag om iets te skep wat jong lesers sal boei) met sy verhaal Grilbrigade, pragtig uitgegee deur Human & Rousseau en met skitterende illustrasies deur Luan Serfontein. ’n Uitstekende kinderverhaalskrywer en ’n uitmuntende illustreerder kom hier bymekaar in ’n boek wat lekker lees." (Joan Hambidge, Volksblad, 11 Februarie 2012)
• Jou Romeo (2016): "Jou Romeo is ’n liefdesverhaal vir tieners, met alles wat daarmee saamgaan: drama, humor, jaloesie en die kenmerkende hartstog van die jeug. (...) Die spanning is deurgaans snaarstyf. Die dialoog oortuigend, pittig en soms giftig. Die karakterbeelding is perfek. As jy die fliek misgeloop het, sal dié boek ruimskoots vergoed. As jy wel die fliek gesien het, lees die boek en beleef die lekker van voor af." (JB Roux, Die Burger, 30 Januarie 2017)

In 2008 het Fanie se vervolgverhaal vir kinders, Kaptein Hamerkophaai in Die Burger se kinderblad KleinB oor elf weke verskyn. Dit is in 2009 in boekvorm uitgegee. Fanie het vertel dat kinders in skole dikwels versigtig is om dom vrae te vra: "In hierdie verhaal word Devon gedwing om ’n dom vraag te vra: 'Moet seerowers ook skool toe gaan?' Net nadat die vraag gevra is, maak Kaptein Hamerkophaai sy verskyning in die klas."

In 2015 was Fanie en sy boek Onderwêreld in die nuus toe dit bekend gemaak is dat hierdie boek die enigste is wat voorgeskryf is vir die matrieks van 2016, terwyl daar vroeër altyd ’n lys van werke was waaruit skole kon kies. Ook het sommiges gemeen dat Onderwêreld nie voldoen aan matriekstandaard nie aangesien dit alreeds op graad 8-vlak met leerlinge bespreek is en dit vir graad 10 in Afrikaans as eerste addisionele taal deur die IEB voorgeskryf is.

Hieroor het Fanie aan Ruan Bruwer (Volksblad, 15 Julie 2015) gesê dat hy veral omgekrap was oor Sonja Loots se kommentaar in Rapport dat die moeilikste woord in die boek "netwerkkabel" is. "Sy het duidelik nie die boek gelees nie, want dis nié die moeilikste woord nie. Onderwysers is wel met rede omgekrap omdat daar nie ’n keuse aan skole gelaat is nie."

Oor die dikte van die boek het Fanie aan Bruwer genoem dat die skooluitgawe uit 300 bladsye bestaan wat ’n kort studiegids insluit. "Dit beslaan 60 000 woorde. Dit lyk dun omdat die font klein is. Ek het gehoor matrieks sê hulle kry nie tyd om deur ’n hele boek te lees nie. Dis te dik, te kompleks en verveel hulle. Onderwêreld is geskryf met verskillende lae, as jy in die boek se derms gaan krap, sal jy op ander temas afkom."

Fanie het op daardie tydstip beplan om ’n video te maak wat onderwysers in die klas kan speel sodat leerders self kan hoor waar die storie sy oorsprong gehad het, aangesien hy baie navorsing met die skryf van die boek gedoen het.

Fanie het by ’n bekendstelling van Onderwêreld meer vertel oor die ontstaan van die storie. "Die tema vir die 2007 Sanlam-prys vir jeuglektuur was tegnologie – 'n moeilike een vir my, want ek wou my doelpale skuif na BreinBliksem se publikasie in 2005. Ek het begin rondkyk vir interessante temas in die wêreld van tegnologie. Ek is glad nie 'n deskundige met rekenaars nie, maar kan myself darem help met dit wat ek gedoen wil kry – net genoeg om my uit die moeilikheid te hou. Toe kom ek af op die tema van hackers – of dan kuberkrakers.

"Ek het dadelik geweet dit is die onderwerp van my volgende boek. Ek het die idee laat broei in my agterkop en meer en meer op die Internet gesoek na inligting. Gou het ek besef dit is ’n ongelooflike fassinerende veld. Nog navorsing het gevolg en hoe meer ek oor die kuberkrakers uitgevind het, hoe meer het ek agtergekom dat ek eintlik baie min weet van rekenaars. Kuberkrakers toor nie met rekenaars nie, hulle mors met hulle – en hulle kan hulle selfs heeltemal opmors. Die navorsing het vir my gewys dat ek my storie sal moet ken as ek ’n boek wil skryf oor die skimme wat in die onderwêreld van die kuberruim rondbeweeg.

"Toe kom ek met 'n gelukskoot af op 'n artikel oor kuberkrakers, geskryf deur Justin Stanford, 'n Suid-Afrikaanse rekenaarspesialis. Ek het hom via e-pos in die hande gekry en hy was bereid om my te help met inligting. Deur Justin ontmoet ek vir Lance Micalson. Hy was betrokke by die opstel van die wet teen kuberkraking in Suid-Afrika. Hy was baie opgewonde oor die idee van die boek en gee my die besonderhede van twee regte kuberkrakers. Of dan ouens wat eens op 'n tyd kuberkrakers was. So tuimel ek dieper die onderwêreld in. Ek stuur e-posse aan die kuberkrakers en vertel wat ek met die storie beoog. Hulle lewer kommentaar, maak verbeterings en gee voorstelle.

"Nooit het ek die hele manuskrip vir een van hulle gestuur nie. Die paranoia het begin posvat. Die ouens was kuberkrakers ... sê nou net hulle kom op my rekenaar, gryp die dokument en sit dit op die Internet. Ek sit sleutelwoorde op my rekenaar en op die dokument self. Ek verander die sleutelwoorde op my Internetbank en sorg dat die virusprogram op datum is. Party dae wonder ek of ek skoon simpel is, want elke klein dingetjie wat op my rekenaar haak, laat my wonder ...

"In my navorsing gaan ek na webborde van Suid-Afrikaanse hackers. Ek skrik my koud as ek sien wat hulle doen. Hierdie is die plek waar hulle spog met hul prestasies. Een ou vertel hoe hulle war driving doen naby die Tygervallei-sentrum in die Kaap. Dit is wanneer krakers rondry met skootrekenaars en oop netwerke soek. Hulle vertel hoe hul ’n man dopgehou het terwyl hy sy e-pos aflaai. Toe is hy op die Internet. Hulle kon presies sien wat hy doen, waarna hy kyk ...

"Ek begin agterkom hoe hierdie ouens dink en stadig maar seker begin die kuberkrakers wat uiteindelik in my storie hul buiging moet maak, vorm kry. Ek gaan na webblaaie wat jou op ’n veilige manier leer hoe om sleutelwoorde te kraak. In die werklike lewe begin ek goed raaksien wat krakers hul lippe sal laat aflek – sleutelwoorde geskryf in mense se dagboeke, sleutelwoorde geplak langs die rekenaarmonitor by ’n bank se inligtingstoonbank. Ek vra mense wat ek teëkom of hulle rekenaars se sleutelwoorde in woordeboeke verskyn. Baie mense s'n is daar. Dit kan slegte gevolge hê. Ek besef die kuberkrakers is reg: jou maatskappy se rekenaars kan die beste sekuriteit hê, die beste virusprogrammatuur, die beste rekenaarkundiges, maar die swak plek in die skakel bly die mense wat die rekenaars moet gebruik. Elke rekenaar kan 'n teiken word. Almal is kwesbaar."

Onderwêreld vertel die verhaal van Greg Owen, hoofseun van ’n privaatskool, en sy vriendskap met Eckardt, wat in hulle matriekjaar by die skool aankom. Eckardt is ’n ingelyfde hacker en maak Greg touwys in die wêreld van rekenaar-hacking. Toe verdwyn Eckardt en Greg besef dat hy self sal moet ondersoek instel om uit te vind wie hom gevat het.

In Kaapse Bibliotekaris (September/Oktober 2008) skryf die resensent dat dit ’n uitstekende nagevorsde boek is oor ’n onderwerp wat baie jongmense ken en verstaan. "Die verhaal word knap verbeeld met ’n boeiende storielyn en verrassings in die ontknoping. Dit is fyn gekonstrueer met ’n opbouende spanningslyn en knap taalgebruik, wat die leser elke detail van die seuns se hacking met opgehoue asems laat volg en jou meesleur met elke draai van die intrige."

Op LitNet laat Herman Wiid hom as volg uit oor Onderwêreld: "Wat die storielyn betref is die wending aan die einde van die verhaal briljant, veral vanweë die feit dat dit die leser onverwags oorrompel. Ander positiewe punte van kritiek sluit in ’n goeie ontwikkeling van die hoofkarakter deur die loop van die boek tot ’n sterk volronde figuur wat sy mening uitspreek en sake in sy eie hande neem, ongeag wat ander dalk van hom mag dink.

"Viljoen het ook vir diegene wat na afloop van die verhaal daaraan dink om hulle hand aan ’n keyboard te slaan as newbie hackers, ’n vriendelike waarskuwing aangeheg in die vorm van die Wet op Elektroniese Kommunikasie en Transaksies aan die einde van die boek. Op hierdie manier vermaak die boek nie net nie, maar lig dit tieners ook in omtrent relevante sake in vandag se samelewing.

"Ten slotte kan daar gesê word dat Fanie Viljoen, wat bekend is daarvoor dat hy tieners op die punte van hulle stoele hou met sy naelbyt-rillers soos Spoke en ander gruwelike goed (2005), BreinBliksem (2005) en Miserella (2007), weer eens slaag met hierdie publikasie. Dit verdien ongetwyfeld Sanlam se Silwertoekenning vir jeuglektuur. Onderwêreld is nie net nog ’n verhaal van rekenaar-geekswat probeer cool wees nie, maar bly deurentyd boeiend en aksiebelaai terwyl die storielyn gemaklik van hoofstuk na hoofstuk vloei. Hierdie boek dra ook by tot ’n broodnodige nuwe tegnologie-genre in die Afrikaanse literatuur en beloof om enige Afrikaanse tiener hierdie vakansie voor die bladsye vasgenael te hou."

Die Noordwes-universiteit het "Oor die einders van die bladsy"-projek begin en professor Franci Greyling van die vakgroep Skryfkuns aan die NWU het Fanie gevra om in te val by die projek. Die doel daarvan is om lesers se begrip van wat ’n boek is met "kunsboeke" te verbreed.

Elke deelnemer aan hierdie projek kon self besluit hoe hy die boek gaan aanpak en wat die tema gaan wees. Fanie het vroeër ’n kortverhaal met die titel “Pynstiller” geskryf en hy het besluit om dit in ’n grafiese verhaal te verwerk, vertel hy aan Clarissa Grobler (Volksblad, 17 Augustus 2009). Die verhaal wat handel oor selfskending en spesifiek tieners wat hulself sny, is daarna bladsy vir bladsy op Facebook geplaas en mense kon daarop reageer soos die verhaal gevorder het. Fanie was self verantwoordelik vir die grafika wat lyntekeninge is wat hy skandeer het en dan op Photoshop verder gemanipuleer het.

In 2014 verskyn Pleisters vir die dooies waarin Fanie kyk na ’n skoolskietery in Suid-Afrika en waarin hy weer eens ’n onderwerp aanpak wat selde in Afrikaans aangepak is. Dit sluit aan by sy boeke soos BreinBliksem waarin daar na psigotiese versteuring gekyk word, Onderwêreld (kuberkrakery) en die Nova-reeks (wetenskapfiksie).

Die verhaal van Pleisters word in die eerste persoon vertel en hy bly deurentyd naamloos. Al wat die leser van hom weet is dat hy in die hoërskool is en nie ’n baie lekker lewe het nie. Sy pa is geestelik geknak deur die Suid-Afrikaanse Grensoorlog en rand die verteller en sy broer aan. Sy ma is ook nie daar om hulle te help nie. By die skool staan hy bekend as ’n freak. Hy besluit dus om ’n einde aan alles te maak.

Die verhaal beeld dan sy "aand vir laastes" uit wanneer hy deur die stad beweeg en allerhande vreemde karakters teenkom, soos ’n nar, ’n prostituut, ’n dronklap en ’n swanger meisie. Dit wat hy saam met hulle ervaar, maak hom net nog meer vasberade om voort te gaan met sy plan by die skool.

Die boek word aanbeveel vir lesers ouer as 17 en volgens Coenraad Walters (Die Burger, 21 Julie 2014) moet dit ernstig opgeneem word: "nie net weens die gebeure en die kras, outentieke taalgebruik nie, maar veral weens die uitbeelding van ’n donker, moeilike en dikwels lelike lewe. Die verhaal kan egter nie eenvoudig as 'skokkend' afgemaak word nie: dit gee stem aan ’n bepaalde groep jongmense wat hulle druk en moeilike omstandighede nie suksesvol kan hanteer nie en hulle tot geweld kan wend om te ontlaai.

"Hierdie verhaal moet wyd gelees word: ouers behoort dit met hulle kinders te deel. Of onderwysers en bibliotekarisse toegelaat sal word om dié boek by skole beskikbaar te stel, sal ons nog moet sien. Pleisters vir die dooies is ’n belangrike nuwe boek in die Afrikaanse jeuglektuur wat die leser tot die laaste bladsy vasgenael hou."

Fanie vertel aan Vicus Bürger (Volksblad, 5 Julie 2014) dat hy Pleisters sonder ’n plan begin skryf het. "Ek het soos met BreinBliksem net daarin gedonder. Ek het die boek begin skryf sonder om te weet hoe dit gaan eindig en het myself deur die hoofkarakter laat lei.

"In Suid-Afrika, waar sommige kinders fisiek en emosioneel verwaarloos word, waar party ouers dink die onderwysers wat hul kinders moet grootmaak en waar tieners vir tieners 'opvoed' weens onbetrokke ouers, hier waar kinders by skole geboelie word en kinders toegang tot vuurwapens in hul ouerhuise het, stuur ons af op ’n skoolskietery. Daar is egter steeds wonderlike tieners wat nie so iets sal doen nie ondanks hul omstandighede."

Op LitNet wou Naomi Meyer by Fanie weet waar die idee vir Pleisters vandaan gekom het. Sy antwoord was dat hy al baie lank met die idee in sy kop rondgeloop het, maar nie geweet het hoe om dit te benader nie. "Ek het egter geweet dit is iets wat ek moet skryf, want dit voel vir my of ons hierheen op pad is in Suid-Afrika. Ons sien al die voortekens met gevalle soos die Skierlik-skieter, die Griekwastad-moorde en natuurlik die Slipknot-swaardmoordernaar, en meer. Daar is tieners wat met ’n verskriklike donkerte in hulle rondloop. Ek wou dit wys in die karakter se 'donkernag van die siel' voordat hy die kinders by die skool gaan doodskiet, en dan homself."

Meyer se volgende vraag aan Fanie was of dit nie ’n gevaarlike onderwerp kan wees nie, gesien die situasie in Suid-Afrika en of hy die onderwerp gekies het of die onderwerp vir hom gekies het. "Ek is nie seker wie kies vir wie nie. Dis ’n hoender-en-eier-situasie. Ek is baie daarvan bewus dat die onderwerp gevaarlik is. Dit maak my bang, en dit moet lesers bangmaak. Dis wat boeke doen.
Pleisters vir die dooies is dalk die beste manier om oor ’n skoolskietery te praat voordat dit werklik by ’n skool gebeur. Die boek is ’n waarskuwing dat dit nie net iets is wat in Amerika gaan gebeur nie. In 2013 het ’n skoolkind ’n pistool skool toe geneem om drie boelies dood te skiet. Uiteindelik is ’n onderwyser in die been gewond. ’n Boek soos Pleisters vra die vraag: Sê nou maar dit gaan verder?"

Fanie verduidelik aan Naomi Meyer dat hy dit verkies dat ’n boek teen ’n "geweldige tempo voortstu. Daar moet goed gebeur en hulle moet vinnig gebeur. Pleisters vir die dooies is in 2011/12 geskryf oor ’n tydperk van twee maande. Agterna was daar ook weergawes van die manuskrip waarin ek die pa-seun- en ma-seun-verhouding probeer uitbou het. Uiteindelik is die tonele geskrap en die boek weer tot op die been gesny om by die essensie uit te kom.

"Dit was ’n groot verligting om die donker knaap uiteindelik uit my kop te kry. Daar is sewentien weergawes van die manuskrip op my rekenaar. Soms het lang tye tussen sekere weergawes verloop. Dan moes ek die karakter weer gaan opsoek en sy chaos en woede in my kop toelaat. Op ’n stadium het dit gevoel of ek nie van hom ontslae gaan raak nie."

Pleisters is vir ouer tieners geskryf (17+), sê Fanie. "Daar is min Afrikaanse boeke vir hierdie lesers. Hulle gaan lees daarom eerder Engelse boeke. Jong volwassenes en ouers sal beslis ook iets in die boek vind. Dalk sal brawe skole hom gebruik. Die ideale leser van ’n boek soos Pleisters is tieners wat nie inpas nie, wat ’n buitestander is."

Naomi Meyer stel dit aan Fanie dat pleisters nie genees nie en dat dooies klaar dood is. Hoe het die titel na hom gekom? "Dit is een van die onverklaarbare dele van skryf. Die titel was eendag net daar. Dit is ’n manier van sê: as ons nie nou meer aandag aan ons jeug gee nie, sal dit mettertyd te laat wees vir trane. Sal ons wil help eers as dit te laat is?"

Op LitNet skryf Jaco Fouché dat die boek meer as gangbaar is en dat tieners wat die wêreld in baie van sy fasette reeds verken en ervaar het, aangetrokke tot die boek sal wees. "Viljoen verskaf as’t ware ’n uitlaatklep vir opgekropte emosies. Sommige mense mag redeneer hy loop gevaar om selfs rigting te gee aan enkele besonder ongelukkige siele wat nie meer herwaarts of derwaarts weet nie. (...)

"Sowat van ’n spanningslyn kry ’n mens nie oral nie en dit word deurentyd gehandhaaf - dit versnel selfs, hoe dieper ’n mens die donkerte van die verteller se nag op straat ingaan. Die einde is ’n openbaring, ’n verligting en moontlik ’n verlossing (waarop die eerste afdeling se titel, 'Verlosser', reeds sinspeel, hoewel ’n mens vroeg in die boek die woord eerder as wrang en ironies ervaar)."

In 2016 is ’n plekspesifieke produksie van Pleisters vir die dooies op die skoolterrein van die Oranje Hoër Meisieskool opgevoer as deel van die Vrystaatse Kunstefees. ’n Kernspan van agt akteurs (onder andere Wilhelm van der Walt, Nelien Smith en JP de Plessis) het saam met 30 leerders die verwerking opgevoer. Nico Scheepers was die regisseur en Hennie van Greunen die vervaardiger. Van Greunen was ook die persoon wat Fanie se boek in ’n toneelstuk verwerk het.

Van Greunen het ouers voor die tyd gewaarsku dat as hulle ’n probleem met die boek gehad het, hulle kinders liefs nie moet deel wees van hierdie grensverskuiwende projek nie.

Anton Smith het as volg oor die stuk geskryf: "’n Eietydse nuutgeskrewe drama wat teatergeskiedenis maak. Dit is essensiële teater vir ons tyd. Die drama lewer kragtige eietydse kommentaar oor ’n generasie wat uit ’n gebroke en onbeholpe generasie ontspring het. Die verrassende einde bring hoop en ’n geestelike deurbraak, nie net in die seun nie, maar ook in die lewens van soveel jongmense vandag." (Die Burger, 16 Julie 2016)

2014 was ’n goeie jaar vir Fanie. ’n Maand ná die publikasie van Pleisters verskyn sy volgende jeugroman met die titel Uit. En weer pak Fanie ’n omstrede kwessie aan met hierdie boek.

In Uit leer die leser vir Brent ken, ’n graad 10-seun en ’n talentvolle rugbyspeler. Sy beste vriend en rolmodel is Kevin wat nie net ’n goeie sportman is nie, maar ook voor in die koor is as dit by meisies, drank en partytjies kom.

Brent raak al hoe meer bewus daarvan dat hy nie soos meeste van sy maats is nie. Hy probeer die gevoelens onderdruk, maar uiteindelik loop sy innerlike konflik uit tot by die punt waar hy nie anders kan as om te erken dat hy gay is nie.

Fanie vertel op LitNet dat hy Uit geskryf het om aan tieners wat met hulle seksualiteit worstel, ’n eie stem te gee en te wys dat daar ander is wat met dieselfde probleme sit. "In ’n sekere opsig is daar deesdae ’n groter aanvaarding vir gay mense, maar daar is steeds mense wat geweldig teen die leefwyse te velde trek. Talle jongmense het daarom ’n ontsaglike vrees om uit te kom en hul ware self te wees."

Uit  is in 2015 deur die Suid-Afrikaanse been van die International Board on Young Books for Young People (IBBY) gekies en as ereboek in die kategorie vir Afrikaanse jeugliteratuur aangewys. Uit sal dus deel uitmaak van die internasionale erelyskatalogus wat tweejaarliks deur IBBY saamgestel word. Vir Fanie was hierdie benoeming van IBBY vir hom ’n groot eer. "Ek is trots daarop dat Uit ons land kan verteenwoordig by kinderboekfeeste regoor die wêreld. Dit alleen wys Suid-Afrika het al ’n lang pad gestap om die skaamte van gaywees af te skud. Ek wil dan ook my uitgewers, LAPA, bedank dat hulle die boek gepubliseer het. Dit verg ’n uitgewer met moed om so ’n risiko te neem."

Op LitNet skryf Coenraad Walters dat die skrywer Brent se binnereis goed en oortuigend uitbeeld: "daar is dikwels oomblikke wat die leser sal herinner aan die stommiteit van jou eie tienerjare. Die karakterbeelding, skryfstyl, dialoog – alles dra by tot ’n meevoerende vertelling. Maar die waarde van die boek lê nie slegs in Viljoen se herhaalde demonstrasie dat hy uitstekend kan vertel nie – dit lê ook in die onderwerp en die vernuwende bydrae wat dit in die Afrikaanse letterkunde vir jonger lesers bring. (...)

"Met Uit bou Viljoen sy eie indrukwekkende publikasielys en die tienerfiksiegenre in Afrikaans positief uit met nóg ’n verhaal wat ver en wyd gelees moet word. Vele tieners gaan hulle eie stryd hierin weerspieël sien. Duisende meer gaan besef wat hul maats of familielede deurmaak."

Ook op LitNet skryf Dewald Koen oor Uit. "Met Uit het Viljoen ’n omstrede tema as onderwerp vir sy roman gekies – iets wat nog nooit tevore in die Afrikaanse jeugliteratuur gedoen is nie. Die roman is prysenswaardig, aangesien dit homoseksualiteit op ’n objektiewe wyse deur middel van die narratief bespreek. Die nawoord bevat waardevolle inligting vir tieners wat aspekte rondom hul seksuele oriëntasie wil ondersoek.

"Ten spyte van die boeiende narratief wat Viljoen aanbied, is daar egter sekere vrae wat geopper moet word. (Dan wei Koen uit oor Brent se verhouding met ’n meisie en die skoolhoof se homofobie wat volgens hom bevraagteken kan word.)

"Laasgenoemde faktore doen egter nie afbreuk aan die roman as geheel nie. Uit is baanbrekerswerk sover dit die Afrikaanse jeugliteratuur aangaan. Met hierdie roman slaag Viljoen daarin om homoseksualiteit, ’n kwessie waarmee talle tieners (en volwassenes) worstel, op ’n realistiese wyse uit te beeld. Die roman sal wel aanklank vind weens die gemaklike taalgebruik en die realistiese uitbeelding van tieners oor die algemeen. Beide Viljoen en LAPA moet geloof word vir die feit dat hul dit gewaag het om ’n jeugroman oor gaywees met ’n gay hoofkarakter te skryf en te publiseer. 'Elke mens moet iets doen wat hom bang maak. Al is dit net een keer in jou lewe, doen iets wat jou bang maak...' (91) Met laasgenoemde aanhaling bied Uit hoop aan talle mense wat met hule seksuele oriëntasie worstel. Met dié roman toon Viljoen weer eens dat hy sy vinger stewig op die pols het van aktuele kwessies wat die jeug op ’n daaglikse basis affekteer."

En toe in 2015 verskyn Fanie se eerste roman vir volwassenes getiteld Prooi. Hy vertel aan Naomi Meyer op LitNet dat toe hy die storie begin skryf het, dit eers bedoel was as ’n verhaal vir ouer tieners, maar toe het hy besef dat die finale tonele waarop die roman afstuur, eintlik bedoel is vir ouer lesers. "Ek het daarom op advies van my jeugverhaaluitgewer die boek verander vir die volwassene-mark. Die karakters is ook ouer gemaak en die storielyn sterker. In kort is daar die klassieke driehoekverhouding: Cody Young is die rokjagter wat op soek is na sin in sy lewe; Owen Jooste is die hokvegter wat wil wegbreek van sy verlede en sy toekomsdrome wil najaag; en tussen hulle is die sensuele Lauren Cooper, wat op ’n pad van selfvernietiging beland. Die bestaan, al dan nie, van ’n Boheemse nagklub, Black Valentine, dryf die spanning tot ’n klimaks."

 Jonathan Amid (Die Burger, 6 Junie 2015) was baie positief oor Fanie se eerste roman vir volwassenes. "Wat die verhaal tot op die breekpunt dryf, is die verwikkelde, fanatiese spel tussen jagter en prooi, en die voortreflike wyse waarop die grense tussen jagter en prooi deurgaans verduister word.

"Viljoen slaag uitstekend daarin om geloofwaardigheid, dimensie en tekstuur aan sy eg menslike hoofkarakters te gee.

"Deur die najaag van by tye bloedstollende spanning uitstekend af te wissel met gelaaide vertellings wat genoegsaam op elke hoofkarakter fokus, oortuigende, byderwetse dialoog, ’n aanvoeling vir die Kaapse milieu en subtiele deernis vir individuele gebrokenheid, is dié vaardige skrywer ook in staat om snydende maatskaplike kommentaar te lewer op die uiterstes van vervlakking en vervreemding (wat veral duidelik is tussen jong volwassenes wat op die voorpunt van moderne tegnologie hul – digitale – bestaan voer)."

Op LitNet skryf Henriëtte Loubser dat Prooi beskou kan word as ’n goeie voorbeeld  van New Adult Fiction (NAF) of Nuwe-volwassene-fiksie (NVF) in Afrikaans. Dit is leesstof waar die karakters tussen 18 en ongeveer 25 jaar is.

Sy gaan voort: "Drie jong protagoniste, elk met hulle kwellings en kwessies, word in Prooi aan die leser bekendgestel. Daar is onverwerkte familiesake, slegte gesinsverhoudings, die smet van verfoeilike ouers, die druk om te gaan studeer, probleme by die werk, die vrees vir verwerping, die verlies van ’n geliefde, jaloesie, verkeerde keuses en lyflike swakhede.

"Van die lyflike gepraat: die seksfaktor in Prooi is prominent. Afgesien van die boeiende storielyn en die snelle pas van die verhaal is daar eksplisiete seksuele inhoud. Benewens die sekskapades van Cody is daar die intense fisieke sy van die verhouding tussen Owen en Lauren. Daar is rou begeerte ook by newekarakters soos Aga en midde-in hierdie spel met die lyflike staan Black Valentine en sy madame Diana. Die nagklub word vir die leser ’n karakter op sy eie, een wat dreigend die spanning aanvuur tot die klimaks teen die einde van die verhaal.

"In die woorde van Chanette Paul, ’n keurder vir LAPA, is 'die seksuele jagter nog nie voorheen só in Afrikaans omskryf nie. Die teks sal die leser van die begin af versmoor in die komende verdoemenis wat eenvoudig móét opdaag …' Hierdie spanningslyn hou Viljoen immer stygend en deurgaans tasbaar. Sy karakters is geloofwaardig, soms bejammerenswaardig en goed ontwikkel, soos in al sy werk.

"Die taalgebruik in Prooi is gepas binne die NVF-genre. Dis loslit en jeugdig, soos dit hoort, maar tog ook met ’n aangrypende diepte waar nodig: 'Hy kyk hoe die laaste sonlig oor sy ma se fyn hare en hartseer mond val. Dis moeilik om te dink dat sy eens so gelukkig was.'

"Fanie Viljoen is ’n uiters produktiewe skrywer. Boeke rol eenvoudig uit sy pen voort. Prooi het pas verskyn en daar is blykbaar reeds weer etlike boeke in wording. Alhoewel hierdie sy eerste boek vir die volwassenemark is (daar het reeds radiodramas, gedigte en kortverhale vir die ouer leser verskyn), sal Prooi hopelik dan ook nie die laaste wees nie.

"Vir die connoisseur van die psigologiese riller mag Viljoen met Prooi dalk nog nie die formaat van ’n Chris Karsten ewenaar nie, maar as ’n debuut in hierdie genre stel Prooi sy skrywer se aanhangers allermins teleur.

"Prooi sal waarskynlik uiteenlopende reaksie ontlok. Dit ontsien immers geen sensitiewe siel nie. Daar sal lesers wees wat hier vergeefs na Viljoen se jeugverhale gaan soek. Daar sal dié wees vir wie die blatante erotiese aard van Prooi en die ontbloting van die donker siel van die mens onaanvaarbaar sal wees, veral gesien in die lig van die ouderdom van die hoofkarakters. Maar dan sal daar diegene wees vir wie die felheid, die intensiteit van die emosies vreeslik (maar tog so mooi) sal wees – diesulkes wat daardie dramatiese, angst-gevulde en stomende tydperk tussen adolessensie en volwassenheid sal herken en so ’n ontstellende, onvergeetlike leeservaring sal geniet. Prooi het ’n treffende voorblad wat deur lesers self uitgekies is."

In 2010 het Tafelberg Uitgewers Fanie genader met ’n versoek om Jan Payne, ’n skrywer wat in Frankryk woon, se The World’s Best Book in Afrikaans te vertaal, asook om interessante Suid-Afrikaanse feite by te werk. Fanie het hierdie projek baie geniet. "Ek het op soveel vreemde feite afgekom. Soos dat die kortste vrou in die land hier in Bloemfontein woon. Dit was ook ’n uitdagende projek. Dit is die heel eerste keer dat ek iemand anders se boek moes vertaal. Maar dit was opwindend juis omdat daar soveel interessanthede voorgekom het," vertel hy aan Karen Ebersohn (Volksblad, 26 September 2011).

Fanie luister graag musiek, gaan gym of stap in die veld. Hy sê dat dit help om ’n mens se kop skoon te maak. Met die skryf van hierdie stuk (Januarie 2018) was Fanie besig met die skryf van ’n nuwe Lulu-boek en Aksieheld Austin.

Publikasies

Vertalings deur Fanie Viljoen:

• Payne, Jan: Die wêreld se beste boek. Kaapstad: Tafelberg, 2011 [ISBN 9780624052951 (sb)]

Artikels oor Fanie Viljoen beskikbaar op die internet:

• De Vos, Elmari: 5 boekminute met Fanie Viljoen
• De Vries, Izak: Fanie Viljoen: In Afrikaans so skaars soos hoendertande
• De Vries, Izak: Twintig vrae aan LAPA se jeugromanwenners
• Eloff, Herman: Storiewerf kuier by Fanie Viljoen
• Fanie Viljoen
• Fanie Viljoen
• Fanie Viljoen
• Fanie Viljoen
• Jaco Jacobs en Fanie Viljoen gesels boeke
• Kapp, Sophia: VivA klets met Fanie Viljoen
• Malan, Mariana: "Dis nie maklik om ’n kinderboek te skryf"
• Marx, Maggie: Fanie Viljoen gesels met Maggie Marx
• Meyer, Naomi: Hoezit, Fanie Viljoen!
• Van der Westhuizen, Leoné: ’n Bekende besoek: Fanie Viljoen

Artikels deur Fanie Viljoen beskikbaar op die internet:

• Boekedag 2012: Fanie Viljoen kies ’n karakter
• "Een virrie pad" [gedig]
• Hoe lyk jou stad-kompetisie: Bloemfontein [gedig]
• Ink [gedig]
• Lied in die nag [kortverhaal]
• Liefde op papier: tin en yang [gedig]
• Vat [kortverhaal]
• Wag [kortverhaal]
• Wat jy moet weet van wetenskapfiksie
• WF 2015: Fanie Viljoen deel 5 skryfwenke

Bron:

• Knipseldiens van die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum

• Erkenning word hiermee gegee aan die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein – NALN – vir die beskikbaarstelling van hul bronne en hulp van hul personeel vir doeleindes van die ATKV-Skrywersalbum.

The post Fanie Viljoen (1970–) appeared first on LitNet.

Sêgoed van RK Belcher “As ek my lewe kon oorhê, sou ek my kinderjare weer só wou hê – net met meer kos en ’n bus wat my skool te vat.” (Beeld, 26 April 2003) In 2003: “Poësie is in ’n afwaartse spiraal. Daar is groot onkunde oor wat ’n gedig is. Digters is lui. Die rymwoorde, veral eindrymwoorde, is die belangrikste en plofbaarste in ’n gedig. Deesdae eindig reëls sommer op woorde soos en, dit en want.” (Beeld, 26 April 2003) Op sy 70ste verjaardag: “My 70 jaar is nie iets wat ek as ’n groot blok van sewe dekades ervaar nie. Dis ook nie stukkies tyd wat ek afgelê het nie. Ek het ’n sekere ouderdom bereik, maar ek glo nie in oudword of oudgeit nie. Ek het net toegevoegde jare.” (Beeld, 26 April 2003) Oor die debat oor Afrikaans: “In universiteitsverband het Afrikaans nie subjektiewe kampvegters nodig nie, maar objektiewe en kundige beplanners en besluitnemers.” (Die Burger, 26 Junie 2002) In 1987 met sy intreerede aan die Universiteit van Bophuthatswana: “It is the greatest love story to come out of Africa. It is the only language on earth, the only language in Africa, to be named after our Great Mother, Africa: Afrikaans. African.” Sy wynmaakfilosofie: “Die wyn moet soos ’n goeie gedig wees – leesbaar en toeganklik.” In 2002: “Dat daar op Stellenbosch altyd ’n plek sal wees vir die Afrikaner, is ’n feit wat nooit sal verander nie, selfs in die onwaarskynlike geval dat Afrikaans as onderrigmedium heeltemal van die toneel verdwyn. Die toekomsvisie van die Afrikaner moet egter van so ’n aard wees dat hy sal besef dat daar, onder meer vir die behoud en die ontwikkeling van Afrikaans, baie dinge is wat belangriker as Afrikaansheid is.” (Die Burger, 13 Julie 2002) Oor sy doel met Suiderkruis-uitgewers: "Ek wil digters help wat nou feitlik sonder heenkome sit omdat selfs groot name deur die gevestigde uitgewers weggewys word. Ek is nie Afrikaans-bedonnerd nie, want elke taal is vir my die mooiste ding onder die son. Maar oor die poësie is ek hartstogtelik." (Rapport, 5 Mei 2002) Met sy sewentigste verjaardag: "My 70 jaar is nie iets wat ek as ’n groot blok van sewe dekades ervaar het nie. Dis ook nie stukkies tyd wat ek afgelê is nie. Ek het ’n sekere ouderdom bereik, maar ek glo nie in oudword of oudgeit nie. Ek het net toegevoegde jare." (Beeld, 26 April 2003)

Gebore en getoë

Ronald Kenneth (Ronnie) Belcher is op 21 April 1933 in Goodwood in die omstreke van Kaapstad gebore - die sesde kind van ’n Engelse gesin van twaalf kinders. En ná sy pa se tweede huwelik was daar nog ’n halfsuster. Sy pa het op ’n kleinhoewe geboer en Ronnie het die swaarkryjare onthou.
“Ons het kaalvoet geloop,” het hy aan Stephanie Nieuwoudt met sy 70ste verjaardag in 2003 (Beeld, 26 April) vertel, “en ek het weekliks honderde kilometers skool toe en terug op ’n ou fiets gery. Tog was dit nie in ’n geestelike sin moeilik nie.

“My ma en pa was liefdevolle gesagsfigure. As hulle gesê het jy moet iets doen, het jy gespring. Ons het respek vir hulle gehad, maar nie vrees nie.”

Ronnie het sy hoërskoolloopbaan by Paul Roos Gimnasium op Stellenbosch begin, maar is ná standerd agt uit die skool gehaal om kleikapper en baksteendraer te word op sy pa se kleinhoewe in Bottelary. Toe het hy weggehardloop en sy matriek in 1950 aan die Hoërskool Goodwood-Epping gemaak.

Verdere studie en werk

Na skool het Ronnie verder gaan studeer, maar hy moes drie keer weens ’n geldtekort ophou. Hy het gedurende vakansies en in 1953 as ’n jong man in die Shabani-asbesmyne in die destydse Suid-Rhodesië (vandag Zimbabwe) gewerk om geld te verdien om vir sy studie te betaal. Nadat hy genoeg geld bymekaar gemaak het, het hy Stellenbosch toe geryloop en hom in 1954 ingeskryf vir sy BA-graad, wat hy in 1956 verwerf het. Daarna het sy BA Hons (1957), MA (1959) en DLitt gevolg. Hy het in 1962 gepromoveer as doktor in die lettere met die proefskrif “Die poëtiese-psigologiese grondslag van die sonnetvorm”, wat later as Grondslae van die sonnetvorm gepubliseer is. Tydens sy studentejare was hy redakteur van Matieland en bestuurder van die universiteitskoor en die universiteit se blaasorkes.

As student was hy brandarm: “Ek het gesukkel. Daar het weke verbygegaan dat ek niks gehad het om te eet nie. Ek het ’n buitekamer gehuur, maar kon nie komberse bekostig nie. Ek het onder koerante geslaap. Wanneer ek geld gehad het, het ek ’n sak suiker gekoop en elke dag suiker in water opgelos. Dit was dae lank my enigste ‘kos’. ’n Brood moes ’n week hou. Maandag het ek vars brood geëet, Dinsdag ou brood, Woensdag muwwe brood, Donderdag harde brood en Vrydag beskuit met suikerwater,” het hy aan Nieuwoudt vertel. Maar toe ’n vrouevereniging aan hom ’n daaglikse bord kos wou gee, het hy vernederd gevoel. “Ek het die aanbod van die hand gewys. Ek was te trots om dit te aanvaar.”

Al klere wat hy gehad om aan te trek vir klas, was een broek en een hemp wat albei tweedehandse "erfstukke" van sy swaer was. “Toe ek my laaste eksamen skryf, het ek net grrts gehoor toe ek opstaan. My broek se sitvlak het aan die stoel vasgesit. Ek het kaalgat die wêreld ingekom en het kaalgat my graad gekry.”

Abraham H de Vries (Volksblad, 25 Oktober 2006) vertel dat Ronnie se studentevriende in sy M-jaar graag vir Ronnie slaapplek gegee het as hy tot laat gesels het en “nou nie lu-hu-s-h het vir huis toe ry nie”. (Sy ligte stotter was net merkbaar as hy op sy senuwees was, maar as hy klasgegee het, gedigte voorgelees het of voorsitter was van die poësie-aande, het hy vlot gepraat.)

“Ons het ná ons studentetyd eers uitgevind hy het daardie M-jaar nie ’n kamer gehad nie en skaars geld genoeg vir kos. Hy het vir sy deurgeloopte skoene binnesole van karton uitgeknip. Vakansies het hy toe nog Rhodesië toe geryloop om in die asbesmyne van Shabani studiegeld te gaan verdien. Hy het later jare self die storie vertel, gekla het hy nie. Ronnie en lekker-eet was van daardie swaarkry-jare af ’n ander storie. Op Stellenbosch had hy as student ’n maerword-oefenkontrepsie wat hy self gemaak het van ’n stuk yster met weerskante sementgewigte wat hy in ’n koekblik gegiet het. Die gewigte het uitgekom oor hy eers die blik met olie gesmeer het,” vertel De Vries verder.

Ronnie het in sy jong dae rugby vir Westelike Provinsie se eerste liga gespeel en sy plettervatte was een van die kenmerke van sy spel. Hy was agtsteman vir die Markötterspan en het ook later vir Van der Stel gespeel. Sy dunk van vandag se rugbyspanne was nie baie hoog nie: “Ons voorrymanne geniet dit vandag vreeslik om te sien hoe ander mense in die losskrums sak. Ons is te bang om die opponente te loop dat hulle lê. Craven het destyds gesê as ons die dag professioneel begin rugby speel, gaan die spel daarmee heen wees. Dit gebeur nou.”

Ronnie het gewerk as taalkundige by Sanlam en verslaggewer by Die Burger, en in 1959 as redakteur by Tafelberg Uitgewers gewerk.

Voordat Ronnie in Maart 1964 aangestel is as lektor in Afrikaans-Nederlands aan die destydse Universiteitskollege van Wes-Kaapland, was hy dosent-assistent in die Departement Afrikaans-Nederlands op Stellenbosch, asook lektor in Afrikaans by die Bellville-kampus van die Universiteit Stellenbosch. In 1966 is hy as senior lektor aangestel by die Universiteit van Wes-Kaapland, waar hy tot 1971 gewerk het, maar nog tot Junie 1972 sy hulp aangebied het. Na sy termyn aan die Universiteit van Wes-Kaapland is Ronnie aangestel as publisiteitsbeampte in die departement van ontwikkeling aan die Universiteit Stellenbosch. Hy was ook senior lektor in Afrikaanse letterkunde aan die Universiteit van Natal in Durban voordat hy in 1986 professor in Afrikaans aan die Universiteit van Bophuthatswana geword het.

Hy het in 1990 hier afgetree en het die Suider-Kollege op Stellenbosch begin – ’n onafhanklike kollege wat graad- en diploma-onderrig vir jong skrywers aangebied het op verskeie kampusse en studiesentra deur die land.

Ronnie is in 1960 met Ella getroud, Hy het haar ontmoet nadat hy sy doktorsgraad aan die Universiteit Stellenbosch behaal het. Hulle het twee kinders, Renée en Ronnie jr.

Braam de Vries vertel verder (Volksblad, 25 Oktober 2006): “Toe ek in Nederland gestudeer het, het ons gereeld gekorrespondeer, maar hy het met g’n woord vertel van die stuk grond wat hy tussen die Strand en Gordonsbaai gekoop het en van die huis wat hy self daar aan die bou was nie. Van Ella het ek wel gehoor, ook in die gedigte wat hy vir haar geskryf het.

“Maar toe haar ma ná die troue by Ella verneem of haar gordyne al hang, moes sy maar takties swyg dat die vensterrame nog nie eens in was nie! Ronnie het jare lank koppig geweier om dié ‘plotjie’ aan ontwikkelaars te verkoop. Tot hy in Bophuthatswana afgetree het. Toe was die aandrang van die ontwikkelaars profytlik genoeg dat hy dit kon verruil vir die wynplaas net buite die Paarl.

“Daardie einste huis se tweede stoof, ’n stokou Boillinder, het hy ook vir Ella as present gekoop op ’n vendusie op Van Wyksdorp. Dit was ingemessel in ’n plaasfamilie se Nagmaalhuis en hoe hy dit daar uitgebreek en op sy bakkie gekry het, weet ek nie. Hoeveel wakiste, uitwan-skoppe van hout en bloekomgaffels hét Ella present gekry? En dan moes sy nou nét waag om nie opgewonde en bitter dankbaar te wees daarvoor nie teenoor haar lewenslange óúwêreldse minnaar wat hom soms vermom het as hoogbeneukte eggenoot!”

Ronnie het later begin werk aan ’n tweede PhD onder leiding van Bun Booyens oor “Die volkskultuur van die Afrikaanse Kleurling met spesiale verwysing na die volkstaal en -letterkunde”. Hy het landwyd gereis om navorsing te doen oor mondelingse letterkunde van die Afrikaanse bruin mense en ’n groot deel van die navorsing het oor die Griekwas gehandel – hul volksletterkunde, musiek en geskiedenis. “Ek het soveel inligting dat ek seker drie proefskrifte kan lewer. In die lang lewe wat nog voorlê [vanaf 2003], wil ek ál die inligting orden," vertel hy aan Stephanie Nieuwoudt.

Hy is in die jare tagtig tot ’n ere-Griekwa verklaar. Ander eerbewyse is erelidmaatskap van die American Youth Symphony and Chorus, ’n eerbewys deur Duquesne-universiteit in Amerika vir die bevordering van internasionale betrekkinge, en in 2005 die Akker-prys vir verdienstelikheid vir die bevordering van Afrikaanse poësie.

Toe Ronnie in 1990 besluit om ’n wynplaas in die Paarl te koop, het hy dit, soos alles wat hy in sy lewe aangepak het, met volle oorgawe gedoen. Nadat hy “mooi afgekyk het hoe die wynmakers dit doen”, het hy ’n paar jaar lank self wyn gemaak en in 1992 met sy heel eerste wyne drie bronsmedaljes in die gesogte Veritas-toekennings vir sy wyne verower. Andrew Marais het geskryf dat hy dit nie glimlagwyne wil noem nie, maar dat die wyne wel heelwat van die baas, sy vriendelike vrou Ella en die pragtige Klein Drakenstein-omgewing wat die wyn se karakter help vorm het, weerspieël. Die drie wyne wat die medaljes gewen het, was ’n Riesling Special Reserve van 1991, Semillon 1992 en die Bouquet Blanc van 1992. Hy het van laasgenoemde versnit ook ’n vonkelwyn gemaak.

Ronnie se liefde vir wyn en die wynland skemer oral deur, soos in die volgende:

Die bottel is gebore
sonder kop of ore
maar sy nek en sy bek
sit op die regte plek.

En

Erdegoed en vase
vir die tafels van die base
maar die Here se genade
is in bottels en in glase.

Cassie du Plessis skryf dat hierdie raakvat-woordgebruik nie lank geneem het om deur te slaan in Ronnie die wynmaker nie. So het hy sy gunsteling-wynvat die Wenvat gedoop, en dit ook met bordkryt daarop geskryf - tot verwarring van die amptenare wat daar aandoen om ’n oog te hou vir die rekords. Nie lank daarna nie volg Vas-vat, Dal-josavat (vir Daljosaphat, 'n gebiedsnaam in die Paarl), Yassar Arra-vat, Boud-vat, Parra-vat en Vrou-vat!

Tydens die Tweede Wêreldoorlog het ses tot tien Italiaanse krygsgevangenes op die plaas gewoon en gewerk. Hulle het in die 1940’s ’n woonhuis (wat die Belchers later as gastehuis gebruik het), die skuur en ’n mooi, ronde toringagtige watertenk gebou. Ook sewe werkershuise was hul handewerk. Al die mure is van gekapte klip en die bouwerk is meesterlik gedoen. Kort nadat Ronnie die plaas gekoop het, het hy ’n gedenkkapel ter ere van die Italiaanse krygsgevangenes gebou. In die ou kelder het hy die proelokaal ingeruim en hy en ses wingerdwerkers het die hele nuwe kelderkompleks wat aan die oue grens, self gebou.

Op die Belcher-wynplaas het Ronnie en Ella maandelikse skrywersbyeenkomste in die kelder gehou waartydens Ella haar hart en siel ingegooi het en boerekos en tuisgebakte brood voorgesit het. Ronnie het die plaas in 1995 aan ’n Singapoerse ontwikkelaar verkoop. “Die Here het my ná ses jaar van alkohol verlos,” was spottenderwys die rede wat hy vir sy besluit om die plaas te verkoop, voorgehou het. (Beeld, 26 April 2003)

Sedert die begin van die 2000’s was Ronnie druk besig met sy eie uitgewery, Suider-Kollege Uitgewers, wat in 2002 agtien digbundels en twee prosawerke uitgegee het. Hy het ook ’n kursus uitgewerk waardeur skrywersbegeleiding aan jong skrywers gegee word onder die vaandel van die Kollege vir Literêre Kunste. “Hier kom soveel nonsens by my aan. As ek hoor iemand weet niks van poësietegniek nie, stel ek voor hy of sy werk eers deur die kursus. Ná dertig jaar in die akademie waar ek studente se werk gekorrigeer het, is ek soms nogal vól van korrigeerwerk.”

Hy het geen wins uit sy uitgewery gemaak nie. “Ek kan óf een óf ’n volle oplaag boeke druk, maar die skrywer moet self daarvoor betaal. Wanneer ’n boek verskyn en verkoop word, kry hy die geld.” (Beeld, 26 April 2003)

Belcher was ook rektor en visekanselier van Suider-Kollege, die eerste geregistreerde private hoër onderwyskollege wat deur die Suid-Afrikaanse Kwalifikasie Outoriteit (SAKO/SAQA) as ’n universiteit geakkrediteer is.

Ronnie was nie net ’n digter vir volwassenes nie, maar het ook vyf bundels kinderverse die lig laat sien: Pampoenkoekies (1973), Sit om jou dassie (1973), Voëltjies met vlerkies (1979), Kokkewiet Kokkedoor (1980) en Rooikappie op rym (1981).

In Die Burger van 5 Oktober 1979 skryf Kerneels Breytenbach dat Belcher se aanvoeling vir die kind se wêreld van verbeelding besonder fyn is. Vir Hilda Grobler (Hoofstad, 6 September 1979) het Belcher se kinderverse "deurgaans ’n vaste en byna slepende ritme wat van versreël na versreël voortstu."

Dit was tydens sy werkery by die myn in Zimbabwe dat Ronnie sy eerste digbundel Mens en skepper geskryf het wat in 1956 deur Van Schaik Uitgewers in Pretoria uitgegee is. “Teen daardie tyd het ek bokse vol gedigte gehad wat ek uiteindelik weggegooi het. Ek het besef dis nie goed genoeg nie. As ’n mens kyk na die gehalte van dit wat vandag verskyn, kon ek 20 bundels uit dié gedigte gekry het,” het hy in 2003 aan Stephanie Nieuwoudt gesê.

In Standpunte van Mei tot Desember 1957 skryf die resensent dat daar erns in Mens en skepper is – "erns in die temas: die mens teenoor sy Skepper, wat hom 'roep' om ’n skepper te wees, ’n leier, ’n digter; Christus wat haweloos onder ons omgaan, noú, in ’n godvergete samelewing; en die liefde vir die vrou. Erns in die motiewemateriaal, geput uit die gevoelige belewing van ’n verskeidenheid verskyningsvorme van die religieuse, die poëtiese, die aards-natuurlike, wat tewens na ’n nie-onaansienlike geestelike bagasie verwys.” Die dertig sonnette in die bundel is oorwegend Petrarcaans, maar met gekruiste ryme in die oktaaf, en daar is enkeles wat sterk aan WEG Louw s’n herinner. Maar hulle is nie integraal sonnet én poësie nie. Daar is gedigte soos “District Six” wat werd is om aan die lig gebring te word, volgens die resensent, maar daar is te min van hulle om die publikasie van die hele versameling te verantwoord.

Die verse in Die ver land (1961) is konvensionele verse waar drome wat die digter bly ontwyk, die taak van die mens, die liefde en eensaamheid en om ’n lied te maak van dít wat verganklik is in voorkom. Hier is sy latere patroon van klank en ’n rympatroon al te bespeur. Die feit dat hy konsentreer op rymklank, bring soms ’n gedwongenheid mee wat die indruk skep van klank as bepaler van inhoud in stede van die volgorde, wat ándersom moet wees. Daar is gedigte in hierdie bundel waar die neiging tot die volkse al begin kop uitsteek. Hy sien die gedig as maaksel, as ’n reddende instrument waarmee hy úít die duister kan kom. ’n Mens kan verlies ly, maar so ’n verlies kan tóg omgesit word tot wins indien die smart woord kan word.

"In hierdie bundel is ’n gedig ('Vanaand wil ek aan jou onder die klein / deurreënde tentjie van jou lampeskyn / as eerste offer van die liefde bied: / my lewe kaalgestroop tot ’n kwatryn') waar die laaste versreëls profeties waar geword het. Ronnie het later ’n uitmuntende sanger in die kwatrynvorm geword. En sy kwatryne in bundels soos So is die lewe vir een pond sewe is ’n vreugdespel van die deug en ondeug: tematies en na aan die taal." (biografiese skets van RK Belcher by NALN)

André P Brink skryf in Rapport (1 April 1979) oor So is die lewe vir een pond sewe (1979) dat Ronnie nog ’n man is wat so rym-rym op die eensnaar-ramkietjie op die Klipwerk-paadjie aansuiker – “hier met ’n klingeling van ’n enkelring en daar met ’n oulap se rooi of ’n tiekie se wind wat tekeergaan. (...) Dis ’n voetpaadjie wat stofgetrap kan raak dié en die man wat hom wil loop, moet oppas vir sy kwarteltjies: hier het sekretarisvoëls al met groot oë gestap en bergganse vere laat val; hier is die ghaap en kambro al liplekkende geproe en ysmanne met karoosange op die tong verby; en van akkers wat val en vye wat breek, het dié stuk wêreld al wát gesien en gehoor. Opletloop dan, voetvolkie! En tog, ai my, hoe kan ek help om nog altyd plesier te haal uit dié lekkerlyfhartseerwals wat so kedoem-kedoem en tjiekelie-tjiekela? Voorspelbaar en patroonpas en lapgenaai dat jy die rygsteke met krap-oë op steeltjies kan sien – en tóg skop hy jou nog dan en wan van skone baldadigheid onder die gat dat jy dóér loop sit om die laghuiltrane uit jou affêrings te vee.

“Dis – soos ons al dié tyd van sulke versies te wagte is – ’n pril wêreld wat deur Belcher opgeroep word: ’n ‘haas preliterêre’ wêreld waar elke ding besweringskrag het, waar natuur gelaai is met hoër magte, waar alles elementeel blóót lê: ’n bestaan tussen geboorte en dood, met die baie seerkry en lekkerkry van liefhê en verlang tussenin. En met die seksuele in die sentrum: want hier, in klein-dood, begin die lewe:

Hom naam is Manuel
hom vrou se naam is Nel
hom slat haar met die kortsambok
lat sy uit haar rok uit swel. (...)

“Hulle is klein-en-getryn, dié versies, vanaf die insit tot by die laaste neersit: ’n eg-Afrikaanse, inheems ontwikkelde vorm wat op ónse manier en in óns idioom ons soort haikoe geword het. Nie altyd vry te spreek van die gedwonge of die alte bolangssnaakse nie; en op die duur bietjie dun vir ’n daler? Die gevaar van een-tonigheid en van rammeligheid staan jou vol-oog en aankyk in ’n bundel soos dié.

“Maar ons het jare laas van Belcher iets te lese gekry en dié buiging met die tarentaalveer in sy hoed is lekkerder as vingerlank. Hou tog maar die Morele Standaarde ver van dese af. Maar vir wie nie skaam is vir die knersklippertjies waartussen Boermense grootgeword het nie, is daar sommer baie genoeglike onse op Belcher se een pond sewe.”

In Die Transvaler (26 Mei 1979) het PH Roodt geskryf dat hierdie verse telkens die lag in mens losmaak en dat daar dink en wonder ook is: “Die heerlikheid lê in die lekker ritme, die ongedwonge ryme, die spontaneïteit. Die aanslag is lig, die klem lê op klankheerlikheid, dit is voorts verse wat meevoer, volks, aards en eenvoudig is.” Belcher se verse is subtiel en “geniet-verse”. Roodt meen dat daar in die destydse “verbete diepdoen” Afrikaanse literatuur volop plek vir die lag en eenvoud van die Belcher-poësie is.

Fanie Olivier meen in Die Burger (5 April 1979) dat die digter waarskynlik die eerste sal wees om sy kritici daarop te wys dat hierdie gedigte geen kwatryne is nie. “Daarvoor is die progressie, die gang, die klimaks wat op die spanning volg, al die dinge wat die kwatryn-teorie vereis, te duidelik afwesig.”

Olivier het voortgegaag: "Daar kan tematies ’n paar wêrelde geïsoleer word. Oorheersend is die liefde en die seksuele ’n wêreld wat pront-uit gesê word. Almal sal nie altyd hou van die taal en die trant waarop gepraat word nie, maar ’n mens moet Belcher toegee dat hy daarin geslaag het om die gees van ’n ander, kru en growwe mentaliteit goed vas te vang. Terselfdertyd is die hartseer van die mense in hierdie verse die vrees en hartseer van álle mense.

“’n Mens sou kon voortgaan met die uitlig van vers na vers,” skryf Olivier, “en terselfdertyd wys op die stewige aantal wat net nie wil werk nie, ook omdat hulle ritmies nie altyd bevredigend is nie. Die gemak waarmee die vorm gevul kan word, het vir die digter te dikwels ’n slaggat geword. Maar ek dink nie Ronnie Belcher wil hê ons moet dit as belangrike poësie sien nie. Ek vermoed dat hy dit net so lekker gelees wil hê as wat dit lekker was om te skryf. Juis daarom sal dit miskien ook een van ons lekkerste verkopers word: nie ’n koffietafelboek nie, maar ’n braaivleisboek!”

Dorothea van Zyl (Beeld, 28 Mei 1979) praat van die gedigte as ’n bundel lewe. “Die gedigte met hul groot wisseling in stem en toon, is klaarblyklik gerangskik sonder onderlinge samehang. Dit bring afwisseling mee en dui op die groot, bont mosaïek van die lewe, maar die werk lyk tog eerder na ’n losse versameling verse as na poësiebundel wat ook deur volgorde of groepering iets wil sê. (...) Nogtans is dit gedigte waarheen ’n mens telkens kan terugkeer vir die louter plesier daarvan. Die universele menslikheid wat daaruit spreek, maak dit poësie vir ’n wye publiek.”

Met die verskyning van Ronnie se volgende bundel, ’n Ding om te skil in die maand April, in 1981 (met ’n heruitgawe in 1993), skryf Charles Malan (Volksblad, 10 Maart 1981) dat die digter hier praat met die tonge van die Slams, die sedeprediker, die vryersklong en die Toiingse van ons land. “Wat hy te sê het, borrel uit in die vorm van volks- en aftelrympies, preke, liedjies, aforismes, en parodieë en agter dié kakofonie word daar soos in ’n moderne musiekkomposisie tog iets van ’n verskuilde, goedbeplande orkestrasie onthul, sodat die oënskynlik losstaande gedigte by ’n esteties bevredigende samehang betrek word. Om dan nou terloops verby die vrolikheid oor sulke swaarwigtighede te praat (want die kwaliteit van die gedigte vra daarom): die samehange is slegs by uitsondering tematies van aard, soos wanneer lawwe besinninge oor die liefde oorgaan in beelde van onmin (pp 12 tot 13).

“’n Belangriker patroonmatigheid, naas die onortodokse kwatrynvorm, is die argelose en tog gedissiplineerde klankstruktuur. Soos ’n mens kan verwag, oorheers die singerige jambe om gaaf te sluit met drieledige kwatrynryme. Maar hier is ook heelwat wat hinder, want die metriese reëlmaat word male sonder tal op ’n ongemotiveerde wyse versteur. (...)

“Die tegnieke waarmee Belcher sy satiriese en humoristiese affekte verkry, is meestal voorspelbaar genoeg, maar nie daarom minder skouspelagtig en geslaag nie. Paradoks, dubbelsinnigheid en veral suggestiwiteit in meer as een sin van die woord, anti-klimaks en hiperbool word gepaar met woordverdraaiings en verdelings meestal met ’n verrassingseffek. Selfs bebaarde clichégrappe word op die wyse opgekikker, maar gewoonlik minder suksesvol.”

In Die Oosterlig (27 November 1980) skryf EG dat ’n Ding om te skil in die maand April nie beskou kan word as letterkunde of kuns nie, maar dit is ook nie net rymelary nie. "Miskien lê die bundel se bekoring juis daarin dat die rymvorm gebruik word om sosiale kommentaar te lewer – ’n digvorm wat beperkende invloede kan hê."

Fanie Olivier (Die Burger, 22 Januarie 1981) meen dat hierdie bundel tematies baie nou aansluit by Belcher se eerste bundel, So is die lewe vir een pond sewe: “Verse oor die dood, die godsdiens, en veral oor die liefde en die seksuele oorheers. Verder is daar droogteverse, spotverse (veral provinsialisties gekleurd) en ’n groep politieke kwatryne waarvan sommige dinge besonder raak sê:

Die voortrekkersweep
dis waens op ’n streep
die Here stroop die wêreld wit
met ’n koekie boereseep.

“Die perspektief in die bundel bly oorheersend dié van ’n minder-gekultiveerde spreker, wat dit moontlik maak vir Belcher om ’n lekker speelse toon aan te slaan en om sy taal soepel en ongeïnhibeerd te gebruik. Terselfdertyd regverdig dit ook die grofheid wat soms saampraat. (...)

“As ’n mens eerlik moet, wees, sal jy erken dat hierdie bundel tog minder is as So is die lewe ..., miskien veral omdat die nuutheid en die verrassing ontbreek. Enkele kere doen ’n vers selfs vaal aan. Maar ten spyte daarvan, duik die egte digter elke nou en dan in die bundel op. Dis immers net die digter se visie wat die volgende kan sien: die swaeltjie bou my huis/ teen sy nessie vas!

“Die direktheid en pront manier van sê, gaan miskien daartoe lei dat Belcher nie oral ewe entoesiasties gelees en ontvang gaan word nie, maar soos met die vorige glo ek dat hierdie dinge wat geskil word, wyd, hardop met groot plesier gelees gaan word.”

Oor die herdruk het Lucas Malan in 1994 geskryf dat Belcher se ’n Ding om te skil in die maand April nie altyd voor groot Van Wyk Louw se “Klipwerk” hoef te wyk nie. “Dis meestal die lyf, die liefde en die dood wat in hierdie klinkende verse berym word:

Sy dink sy’s wie
maar sy ken van dié
al dra sy haar rokke
so onder die knie.

“Dis opvallend dat al die gedigte in RK Belcher se bundel uit drie kwatryn-strofes bestaan. Soms is die verband tussen die drie strofes nie so duidelik nie, maar met ’n bietjie verbeelding kom dit tog wel los: dit gaan telkens oor verskillende aspekte van ’n saak of ervaring soos afguns, ontrou, die dood en ander primêre emosies. Ek moet bely: ek het net rakelings kennis geneem van hierdie bundel se eerste uitgawe. Ná soveel jare in die vate kan ek dit nou aanbeveel as baie genotvolle poësie.”

Twee bundels van Ronnie is in 1983 deur Perskor gepubliseer, naamlik Halleluja Paternoster en Ringe in ’n geelhoutboom.

André P Brink (Rapport, 13 Maart 1983) het dit jammer gevind dat ’n boek wat so lekker lees soos Halleluja Paternoster so lelik uitgegee is, want so ’n bundel moet deur almal gelees word. "Hierdie bundel groei vanself uit die digter se vroeëre plesierige rympies uit: die genoeglike kwatryne van So is die lewe vir een pond sewe, waar die klein-menslike wel en wee, lief en leed, hartseer en fyndraai so gereeld afgeteken is teen die groter magte van lewe en dood, God en Bose.

“Net, hier is álles eintlik halleluja, in ’n baie behendige en bekkige saamdig van ’n verhewe Bybelse wêreld (die paternoster van die gebed) en ’n aardse kleinmenslike bestaan (Paternoster van die weskus). (...) Partykeer raak dit te maklik, te voorspelbaar; té geredelik word dit ’n ou liedjie op ’n nuwe deuntjie. Die bundel kon uitgedun gewees het. Heelwat van die affekte is te vlugtig en te bolanges. Taalontginning bly soms steek in blote taaláárdigheid. Maar as ’n pittige, kleurryke en meermale verdiepende versameling jubelinge oor die mens in sy religieuse dimensie, isHalleluja Paternoster iets heerliks. As ontginning van ’n naïwiteit waaragter verborge wysheid lê, is dit iets besonders. Die Sinode sal sekerlik aanstoot neem. Láát hulle.”

TT Cloete (Volksblad, 28 Mei 1983) het as volg oor Halleluja Paternoster geskryf: "Dit is meer in die trant van sy vorige bundels met dieselfde eenselwigheid van gedigvorme waartoe die digter in sy latere ontwikkeling geneig is. Die besondere van dié bundel met sy hoofsaaklik kort, flink gedigte van twee of drie strofes, is Belcher se taalvirtuositeit. Hy gebruik talle dialektiese woorde, wat hy in verklarende aantekeninge verduidelik. In hierdie taal word Bybelse voorvalle en gebeurtenisse op ’n byna Middeleeus naïewe manier oorvertel, met komiese elemente in die erns vermeng. (...) Op ’n eiesoortige manier het Belcher met hierdie bundel ’n bydrae tot ons poësie gemaak, daaraan ’n speelse toon gegee en ons digterlike taalskat uitgebrei.”

Ringe in ’n geelhoutboom is ’n bundel Engelse en Italiaanse (en, soos Johann de Lange (Vaderland, 31 Maart 1983) byvoeg, ánderse) sonnette. “Dit gaan uiteindelik oor die nietigheid en kortstondigheid van ’n mens (en ook die mens) se lewe gestel teenoor die ‘driehonderd ringe in ’n geelhoutboom’. Die meeste sonnette het dan ook die geskiedenis en die swart-wit spanninge as onderwerp. Die huwelik tussen die sonnetvorm en Belcher se soms banale humor is nie altyd so geslaag nie. As bundel bevredig Ringe in ’n geelhoutboom nie heeltemal nie. Belcher moes miskien die manuskrip eers nóg ’n ring of wat laat bykry het. Nietemin is daar mooi sonnette in.”

In Rapport (27 Maart 1983) was André P Brink die volgende mening toegedaan: "Dit vra durf om ’n hele bundel sonnette te publiseer en dit strek tot Ronnie se eer strek dat hy hierdie veeleisende, ietwat deftige vorm so gladdebek hanteer dat daar maar selde sprake is van ryme wat deurskawe of jambes wat jou aan die slaap dreun. Werklike vernuwing – veral by wyse van nuwe geldig-maak – van die vorm bring Belcher nie; maar hy is ougat genoeg om dit bo alles as klinkdig aan te wend, veral wanneer hy met sy (hoofsaaklik Shakespeariaanse) wendinge ’n netjiese satiriese swenk in die vers inbring. (...)

“Die bundel in sy geheel is dan inderdaad gewy aan die verkenning – histories en geografies – van die driehonderd jaar (van ons volksgeskiedenis): vooruitgang en ontwikkeling ...

“In vele gedigte hang die ironiese verloop saam met ’n statusvermindering, waarvan ’n knap voorbeeld die twee sonnette ‘Standbeeld van Vasco da Gama’ is: in die eerste staan die eertydse trotse seevaarder nou teenoor sy ‘nágestaltes’ (‘vis a vis a porra op ’n hoek/ met fish & chips waarop groen vlieë koek’: en die vernufspeletjie in die vis á vis hoef nie nog uitgespel te word nie!); in die tweede raak vanslewe se Cabo verminder tot ‘Kaap de Vuilgoedhoop’.” Brink voel egter dat Belcher in ’n klompie van die sterkste sonnette tog voortreflike werk gelewer het met ’n onbetwisbare hoogtepunt in die indrukwekkende ‘Godwana’ waar apartheid en broederliefde saamgedig word met die grootste verskuiwing van vastelande:

... klippetjie wat breek
wég van die moedersklont en seewaarts glip,
dan rif word, dan ’n kys
waar beendere verbleek,
dan weet dis eers as klip teruggedwing na klip
en kontinente weer kom lepellê
dat hy sy broer behoorlik lief sal hê.

In 1996, dertien jaar na sy vorige digbundel, word My hart sing sewe moppies deur Tafelberg uitgegee. AP Grové (Beeld, 28 Oktober 1996) skryf as volg: “Die hart mag wel sewe moppies sing, maar die bundel bring talle meer en wel in die gedaante van vierreëlige gediggies – 214 van hulle. Almal is seker nie moppies in die ware sin van die woord nie. Tussendeur is daar ook ernstiger voorbeelde, soms met ’n klaende, soms met ’n kritiese of wrangige bysmakie. Maar die meerderheid is inderdaad moppies – grappig, guitig, woordrats van aard.

“Die digter probeer hulle nie streng inhoudelik groepeer nie. Ook maar goed so want die stemminge en motiewe loop hier deurmekaar sodat grenslyne nie altyd skerp te trek is nie. Daar is van die versies wat terugspeel op Bybelverhale; ander kan geld as natuursienings; ander het met eet en drink te make, die wyn en die wingerdstok. Dan is daar dié wat liggies aan die politiek en die sosiale werklikhede raak, terwyl van die bestes met die liefde, die seksuele en die huwelik te make het en met die komplikasies wat soms daarmee verband hou.

“Die bekoring van hierdie versies moet egter nie in die onderwerpe gesoek word nie; ook nie in enige diepsinnige wysheid nie, maar eerder in die tergende speelsheid, die gevatheid en die puntigheid. Die moppies wil bekoor en vermaak eerder as om te onderrig of tot nadenke te stem – wat nie wil sê dat menige moppie nie ook sy eie, dikwels openbarende en verrassende kyk op die mens en sy doenighede bring nie. Die moppies is nie altyd so onskuldig as wat hulle lyk nie. Die digter bereik sy effekte op verskillende maniere. So is daar byvoorbeeld die spel met name. (...) Dikwels word met woordspel gewerk, ook met teenstellings. (...) Dubbelsinnighede met duidelike seksuele implikasies keer dikwels terug, guitig maar nie stuitig nie, skuins soms maar nie skunnig nie. Wat belangrik is, is die onverwagte wending, die ligte skok, die ongerymdheid, soos in die volgende voorbeeld met die kras vermenging van die sublieme met nugtere alledaagse, om nie te sê banale nie:

Die melkweg lê omhoog
haar wit pens span ’n boog
dit lyk of die sterre nader kruip
dis ’n sog wat haar kleintjies soog. (...)

“Al die verse is nie op dieselfde peil nie. Sommige is te redenerend, ander doen bewus en gedwonge aan. Party is te eksplisiet, terwyl ander weer, soos ’n stomp sweep, die fyn piets van die voorslag mis. Maar op sy beste kry ons ’n voorbeeld soos die volgende. Met sy klank- en woordspel, sy verskuilde suggesties is dit ’n tipiese moppie:

Makrielse en makouse
en meeuse en krabbeljouse
sy vang net visse en voëlse
in haar swart visnetkouse.

Volgens Abraham de Vries (Skrywers en Boeke, 10 November 1996) is die feit dat hierdie volkse kwatryne nie net hulle speelsheid nie, maar ook die guitige gedurfdheid van die volkse mondelinge tradisie behou het, deel van hulle sjarme. “Vanwaar die lyf se noppies wat rym met die koperbed se knoppies en die hart se moppies in die titelvers, is nie moeilik te raai nie:

Die koperbed se knoppies
my hart sing sewe moppies
en môreoggend voel my lyf
so vreeslik in sy noppies.

“Vir die broeders en susters wat van stemmigheid hou, is hierdie kwatryne minder geskik. Want op tipies volkse wyse word liefde, dood, godsdiens, Bybelse figure, eetgoed, drinkgoed, plekke, mense, diere, alles deel gemaak van ’n tuin vol aardse plesiere en met die slang op veilige afstand. (...)

“Maar wie teen net die guitige en grappige vaslees, sal hierdie verse maklik mislees. Want hoe volks en gevat hierdie kwatryne ook al is, die tematiek is tipies Belcher: die byna sektaries godsdienstige wars aan alle pretensie en die romantiese liefdesleed is reeds onderwerpe in sy eerste bundels Mens en Skepper en Ver land. In Kringe in ’n geelhoutboom staan die volkse reeds voorop, word daar selfs in ’n soort bendeAfrikaans ’n pragtige variant geskryf van die Onse Vader. Op die keper beskou, is ook hierdie verse volledig in die gees van Belcher se aardse romantiek; iets waarvoor hy nog nie na waarde geskat is nie. Want op sy beste is sy boerse kruheid verweer teen oorgevoeligheid, sy nors relativerings het in meer as een kwatryn die ondertoon van ’n klag:

Die wind is koud en tries
die son is vasgevries
al wat ons wêreld ken
is droefheid en verlies.”

Daniel Hugo (Insig, Januarie 1997) noem Ronnie Belcher een van die vlotste, snaaksste en ruigste rymers in Afrikaans en Phil du Plessis (Die Burger, 30 Oktober 1996) sê dat hy ure se plesier gehad het daaraan om gebruike vir die meeste van die moppies te vind en dat hy aan die einde behoorlik hoenderkop was!

Ronnie se veertiende digbundel, Bayeux (2000), waaraan hy veertien jaar gewerk het en wat net uit één gedig bestaan, is "die herskryf en déúrskryf van die wêreldse en religieuse geskiedenis wat gebaseer is op ’n reeks voortydse kosmiese versteuringe, waarin die planete Mars en Venus prominent was, en op die seismiese versteuringe wat daarmee gepaard gegaan het.

“Volgens die gedig het die wêreldreligieë en mitologieë ontstaan as interpretasies van dié versteuringe. So word, onder meer, Ou-Testamentiese geskiedenis en profesie sowel as Nuwe-Testamentiese profesie aan die hand daarvan herskryf en verklaar. (...)

“Die ‘beroering onder die nasies’ wat die verskyning van die twee komete deur middel van hulle invloed op die ‘getye van die bloed’ bewerkstellig het, word gemanifesteer as die oorloë wat sedert die gekende skeppingstydperk tot die huidige woed.

“Die vertrekpunt van die gedig is dat die gebeure wat bokant en op die aarde afgespeel is, regoor die aarde deur die verskillende volke gesien en verskillend geïnterpreteer is, en gelei het tot die magdom religieë en mitologieë wat ons vandag ken. (...)

“Die gedig rekonstrueer gedeeltes uit die Vediese himnes en die Bybelboeke Joël en Jesaja, waarin die planeet se woeste, losskietende meteoriete agtereenvolgens beskryf word as stormende Maroets, leërskares wat alles verteer, en die ‘skares in die verte’ vir wie God ’n banier sal ophef. (...)

“Bybelgebeure word opnuut geïnterpreteer en binne ander kontekste geplaas, soos byvoorbeeld, die skeppingstydperk wat gerekonstrueer word as die hérskepping van ’n vorige, vernietigde hemel en aarde: In die begin het God die hemel en die aarde uitgewis en word die Griekse alfabet – die ‘Woord’ – lettergreep vir lettergreep die verhaal van dié uitwissing. (...)

“Vanaf die openingsvers: ’n Nadroe ster het bo die heidene kom blaf, ontwikkel die gedig van afdeling na afdeling deur verskillende maar mekaar aanvullende scenario’s, met verskuiwende (en soms gelyktydige) invalle, invalshoeke, uitgangspunte, sprekers en aangesprokenes. Dit en die afwisselend liriese, profetiese, narratiewe, eksponerende, toepassend, transponerende/superponerende en apokaliptiese aard van die gedig – wat maak dat dit veel meer as net ’n epos is – word uitgespel in die strofe:

Jy wat my woord was. En die woord was die Woord wat skeer
oor vele waters soos ’n veer se punt oor perkament,
en naam op naam en beeld op beeld jouself herskep
my vleesgeworde woord: die hand agter my skrif ...

“Soos die Bayeux-tapisserie die inval in Engeland in 1066 deur Willem die Veroweraar uitbeeld – ’n inval waaraan die voorsate van die digter ook deelgeneem het – word in Bayeux die 1066-inval verweef met die groot invalle en veldslae vanaf die Bybelse skepping tot met die aanbreek van die jaar 2000. Ook invalle uit en veldslae in die ruim toe die Aarde beweeg het deur die stert van die twee planete (Venus was toe nog ’n komeet), en invalle en besettings deur hemelwesens soos gedokumenteer in die Bybel en ander tekste.

“Suid-Afrikaanse geskiedenis, en Afrikaans, vorm ’n subtiele maar belangrike gegewe, waarin, onder meer Eugène Marais se gedig ‘Die dans van die reën’ en vlugtige verwysings na ander Afrikaanse digters se werk, telkens deel van die verwysingsraamwerk word.

“Ten spyte van sy lengte – 500 strofes van vier versreëls elk – is die gedig van strofe tot strofe, van woord tot woord en dikwels van klank tot klank, ’n hegte ineenvlegting van uiteenlopende maar mekaar aanvullende gebeure, plekke, tye, persone en persepsies. (...)

“Die groot godsdienste van die wêreld – Judaïsme, Islam, ander Oosterse gelowe, die Christendom – word saam met die afgodery, primitiewe godsdienste, die mitologie en ander geloofsuitinge verweef, en kom ook in bloedige botsings met mekaar. Tog het hulle almal dieselfde ontstaan, te wete, die hemelse en aardse versteuringe in die voortyd. Die gevolgtrekking is

dat elke kruistog, elke brandoffer, elke jihaad
en elke trek interpretasies was van ’n verdwaalde klip

en dat

elke sienbare gesig
van Hom: ’n liggaam aan ’n kruis, ’n môrester,
’n afgodsbeeldjie of ’n vader se portret
maar skattings was van hoe ons Hom ervaar.

“Daarby word die eindgebeure beskryf met die ontsettende en ontstellende moontlikheid dat die Bybelse profesie oor en beskrywing van die wederkoms van Christus self net ’n interpretasie is van ’n voorspelde toekomstige terugkeer van Venus na die buitewyke van die aarde: die Môrester wat een van die Bybelse benaminge van Christus is. Ook van die duiwel: Lucifer, seun van die Daeraad. Die rooi draak bokant Patmos. Die Nuwe Jerusalem wat soos ’n bruid neerdaal. Met dié moontlikheid word die herskryf van die wêreld, die heelal en God voltooi, met die herskrywende hand die ganse Skepping, die Woord van God self.

“Die gedig met sy 2 000 versreëls, is die eerste Afrikaanse gedig wat in die jaar 2000 verskyn het” – aldus Kaapse Bibliotekaris van Jan/Feb 2002.

Hierdie breedopgesette digwerk, 'n outeursuitgawe, herinner AP Grové (Beeld, 22 Mei 2000) enigsins aan ’n bundel wat MM Walters vier jaar gelede onder die titel Sprekende van God gepubliseer het. "In Belcher se bundel het ons immers ook te make met die mens se siening van God en die eise wat Hy aan sy volgelinge stel. Maar hier eindig die ooreenkoms. Waar Walters veral die soekende, dikwels kritiese of agnostiese individu aan die woord stel, neem Belcher eerder die godsdienstige belydenis van uiteenlopende geloofsrigtings as uitgangspunt en lê hy klem op die gewig wat ’n volk of groep in benoude oomblikke aan ’n goddelike beskikking toeken.

“Hieruit volg vanself dat ons in Bayeux met verskillende gelowe en aksentleggings te doen sal kry: Judaïsme, Islam, die Christendom, die Griekse mitologie en ander beskouinge wat wissel van redelik tot primitief. Maar hoe die rigtings ook al verskil, is daar veral een gemeenskaplike faktor: die siening van die gode of God as toornig en wraakgierig is magte wat ’n kosmiese geweld kan uitoefen. Oor kontinente en tye heen maak hulle hulle verskyning en in die proses word ook na Bybelse profete verwys wat God meermale as toornig en dreigend voorstel.

“Hiermee hang saam die strydvaardigheid van menige aanhanger, ’n onverdraagsaamheid wat groei uit die aanname dat my geloof die enigste ware geloof is en dat God dus my strydgenoot is in die vernietiging van teenstanders, ketters en ongelowiges. Geloofsoortuiging en konflik loop saam dwarsdeur die geskiedenis. Ook in hierdie bundel. Iets daarvan kom trouens reeds na vore in die titel wat die beroemde Bayeux-tapisserie oproep met die voorstelling van Willem die Veroweraar se inval in Engeland byna duisend jaar gelede.

“So 'n opset sal vanselfsprekend poëties-formeel sy eise stel. Waar Walters met losstaande gedigte kon werk, kry Belcher se bundel met die ruim inspraak van die geskiedenis en die talle verwysings iets van ’n epiese karakter, ’n feit wat deur die vyfhonderd vier-reëlige strofes met hulle rymlose verse bevestig word.

“Ook die inset waarin die digter sy inspirasie tot en sy doel met die werk verwoord, naamlik om die ‘heelal en God (te) herskryf’, herinner aan die aanvang van meer as een epiese gedig. Voorts wil dit lyk of die telkens terugkerende verwysing na Marais se gedig ‘Die Dans van die Reën’ met die natuurwesens se verheerliking van die reent daarop bereken is om ’n eenheid in die veelheid te bewerk.

“’n Epos in die volle sin van die woord het dit egter nie geword nie. Daarvoor is die deurlopende epiese lyn nie sterk genoeg nie. En soos die digter oor eeue en kontinente heen met sy tallose historiese verwysings beweeg, speel chronologie nouliks ’n rol. ’n Mens sou hier eerder aan ’n tapisserie wil dink, ’n veelkleurige tapisserie waarin stryd, godsdienstige oortuiging, Godsopenbaring en historiese gebeurtenisse in vreemde samehang deureen geweef word. Maar dit neem nie weg dat etlike onderdele ’n sterk stromende gang vertoon nie. ’n Voorbeeld is die ‘herskrywing’ van die ses skeppingsdae. Dan ook die tekening van Islam en die eise wat Allah aan sy volgelinge stel. Verder bepaalde grepe uit die Groot Trek, die verskrikking van die Tien Plae en die tog van die Israeliete deur die Rietsee ...

“Eggo's van dié kragtige dade keer ook telkens terug onder meer in verwysings na die Griekse mitologie of die tallose oorloë waarin geloof ’n rol speel - ’n tapisserie inderdaad wat tog uiteindelik sy boodskap bring in die slotsom ‘dat elke sienbare gesig van Hom: ’n liggaam aan die kruis, ’n môrester, ’n afgodsbeeldjie ... maar skattings was van hoe ons Hom ervaar’.

“Naas gedeeltes wat meer opsommend en illustratief as dramaties aandoen, is daar ook treffende passasies waarin voortgang met sinvolle teenstelling gesuggereer word. ’n Goeie voorbeeld is te lees op bladsy 14 waar God as die Bybelse Alpha en Omega opnuut as Alpha tot Omega geteken word as dié Mag wat ’n aarde kan skep maar wat dit ook met water of vuur kan verdelg, net om op die puin ’n nuwe aarde in aanskyn roep.

“Nog ’n treffende voorbeeld is te lees op bladsy 39 en volgende waarin ’n Godgerigtheid teenoor ’n aardegerigtheid in ’n sprekende reeks kontraste uitgewerk word.

“So is hierdie werk: ’n interessante onderneming wat van veel studie en nadenke getuig, ’n werk wat naas opstapelende of bloot informatiewe gedeeltes telkens met dramatiese momente vorendag kom. ’n Omvattende gedig waarvan die literêre waarde eerder lê in die verkenning, die soeke na verbande en patroon as in die skepping van ’n sterk beeldende vers.”

TT Cloete (Rapport, 23 Julie 2000) het egter sekere voorbehoude gehad: "Belcher se gedig het al die tipiese kenmerke van die epos, byvoorbeeld die duidelike tydskakels deur die veelvuldige gebruik van 'Toe' of 'En', maar uiteindelik mis dit epiese gang, met ’n uitgesponne verloop, met diepsinnige en vertragende verwysings. Die strofes, wat een groot gedig vorm, vol los episodes, mis uiteindelik epiese gang, onder meer omdat daar te lank verwyl word by herkenbare historiese episodes, of te lank bloot herskryf word daaraan, al is die verse op sigself ook poëties hoe goed versorg, soms.

“Die magdom verskeidenheid is nie goed geïntegreer nie en wek die indruk van los naasmekaar-plasings. Ek vermoed min lesers gaan hierdie lang gedig enduit deurlees. Daar sit trouens soveel erudisie en ensiklopedie agter die gedig dat min lesers die verwysings almal of ’n groot deel daarvan sal kan verstaan.

“Die onderwerp self, ’n soort digterlike en kulturele ‘teenhanger’ van Hawking se A Short History of Time, is boeiend genoeg, maar dit is nie boeiend beskryf nie. Die verse is ook nie soos gedigte wat in ’n gewone digbundel staan nie waar jy na willekeur hier en daar kan lees of herlees; jy moet alles lees of uitsoek. Maar hoe soek jy uit?

“Daar is iets interessants in Belcher se perspektief op aarde en mense asof dit waargeneem is deur ’n ruimtevaarder, met herinneringe aan die moderne wetenskapfiksie, maar dit is toegeskryf in te veel barokagtige detail. Min lesers gaan die aantreklike onderdele uitsoek. ’n Bloemlesing uit die talle onderafdelings sal interessante en goeie leesstof verskaf maar dit moes die digter self gedoen het, en sy resultaat sou beter gewees het.”

Petra Müller (Die Burger, 17 Mei 2000) skryf dat sy ernstige probleme ondervind met die skeppingsrelaas. “Dit is basies ’n heersersretoriek, en ek kan dit nie liefhê nie. Soms word dit ’n viering van bloedstortings wat, veral in die relaas van die Duitse Derde Ryk, ’n element van ophemeling vervat. Soms kan ek die argument nie volg nie. Wie, byvoorbeeld, is die deurlopende ‘ons’ van die gedig? Die ongeborenes? Die toekomstiges? Die Normandiërs? Dalk ons Afrikaners? Hier is verwarring en afplatting.

“Millenniaal is die gedig, soos aangekondig. Maar van watter millennium? Bevat ons tyd nog genoeg gesamentlikheid van gemoed om 'n epos te verteer? In vertalings van die Ilias, Beowulf en Die Bybel, ja. Maar nuutgeskryf? Ek meen dat ons epos verskuif het na die teologie van fisika en tegnologie, na ruimtevaart, mikrobiologie, film en web.

“Ondanks dik stukke poësie bly Bayeux vir my ’n piëteitsdaad in ’n verkeerde stel eeue – ’n verdwaalde godekind.”

In 2000 is Van heidebos en klip by Ronnie se eie uitgewery, Suider-Kollege Uitgewers, gepubliseer. En dit is die bekende Belcher wat hier praat - die een wat bekkige kwatryne en volkspoësie skryf, asook gedigte oor Suid-Afrikaanse mense, landskappe en gebruike.

Karen de Wet skryf as volg op LitNet: "Hoewel die temas en die toonaard van die gedigte herkenbaar is, is dit die eerste bundel van Belcher wat deurgaans sonnette bevat en op drie na almal Shakespeariaanse sonnette. Sy voorliefde vir die verstegniese is dus weer in hierdie nuwe bundel teenwoordig.

“Ten spyte van die streng versvorm kry Belcher dit reg om sy kenmerkende praattrantpoësie te handhaaf – dikwels deur gebruik te maak van enjambemente. En natuurlik word die stromende reëls se orale trant verder gedra deur die tipiese woorde wat die geïmpliseerde verteller sou gebruik (‘Duisman’, ‘hotnosgod’, ‘hoogson’, ‘dat ons bloed heel huis toe kom’). (...)

“Hand aan hand met die historiese bewussyn wat deur die bundel loop, is daar ook telkens blyke van ’n politieke besef. En onomwonde so. En van vele kante beskou.”

"Die bundel sou gebaat het as die inhoud tematies georganiseer was, aangesien daar sulke sterk tematiese verbande tussen bepaalde gedigte bestaan. Maar die inhoud van Van heidebos en klip stem my baie opgewonde."

AP Grové het in Beeld (5 Junie 2000) geskryf dat Ronnie in Van heidebos en klip met mening teruggekeer het na die “waardige” sonnet, ’n vorm waarvoor hy in die verlede al op verskillende maniere ’n bepaalde voorkeur laat bly het. “En tog, by die erns wat so eie is aan die sonnet, sal lesers ook hier telkens die satiriese spot en guitigheid, moedswilligheid selfs, van die moppiedigter herken. Soos in ander werk van Belcher word ook hier erns en spel op vermaaklike en effektiewe manier vermeng.

“Die digter werk nie uitgesproke met rubrieke nie. Met rede, want die gedigte is tematies nie deurgaans skerp van mekaar te skei nie. Maar as daar dan tog ’n aanduiding van sy belangstellingsfere gegee moet word, kan ons sê dat ’n aantal gedigte die aksent op natuurbelewing lê, terwyl ander weer die politiek aanraak – ’n ryk veld vir die satirikus. ’n Aantal het te make met literêre modes en die kritiek, terwyl ander die kerklike sfeer betree. En nooit beweeg ons ver van die mens en sy eienaardighede af nie.

“Dit val ook op dat ’n hele aantal gedigte aktueel van aard is en die aksent lê op sake wat op die oomblik in die brandpunt van die aandag staan en waaroor daar skerp meningsverskille bestaan. Maar watter tema ook aangeraak word, deurgaans neem die gedig die vorm van ’n gegewe stuk werklikheid gevolg deur ’n stukkie puntige kommentaar wat soms goedig, soms ernstig is, soms selfs ietwat venynig aandoen.

“Daarom dat die sonnet hier as ideale vorm moet geld, meer bepaald dié sonnet waarin drie kwatryne gevolg word deur ’n koeplet wat as ’n puntige slotakkoord die angel in die stert verteenwoordig.

“Op elk van die terreine wat hierbo genoem is, is geslaagde voorbeelde aan te haal, voorbeelde wat telkens met ’n skok, ’n bepaalde kyk op sake by die leser tuisbring. Of ons met die ‘kyk’ saamstem of nie, is nie deurslaggewend nie. Dit bly in elk geval, mits die gedig geslaagd is, ’n literêr-geldige slotsom.”

Joan Hambidge (Die Burger, 31 Mei 2000) meen die "gedigte dreun (om die woord van die digter aan te pas) apokalipties soos ’n basuin (p 2) en dis asof die boodskap net te swaar vir die gedig is. ’n Aangeboude huis met te veel aangelapte kamers, by wyse van spreke. Iets in die stem van dié gedigte is te pedanties, te prekerig, selfs te vermanend. Die vormbeheer is dikwels gedwonge. Volgens haar is daar heuglike momente in ’n hand vol knap gedigte. Die verse is nie altyd polities korrek nie en die digter het ook die gawe om mense se aard vas te vang. Baie gedigte bly lank nog in die gemoed draai.

“Maar,” sluit Hambidge af, “mag ek dit skryf: Ronnie Belcher se métier is die speelse vers. Daardie stuitige gedigte van ’n oubaas wat al loer vir die ander boud by die ou vrou se begrafnis of die Kaapse moffies wat so lustig eet aan tjoklits en toffies. Soos hy self besef in ’n vers:

Nee, eerder lieg en skurwe rympies maak
oor snaakse goed wat ander siele raak ...
Maar smokkel met my siel se brood-en-jêm
voor al die vreemde wesens? Not-a-dêm!”

Vir TT Cloete (Rapport, 21 Mei 2000) is die gehalte van die 51 sonnette in hierdie bundel van ongelyke gehalte. “In die bestes herken ’n mens hom as digter wat die moeilike kuns van sonnette skryf goed bemeester. Daar is iets omvattends in sy kyk op die werklikheid (‘Kuslyn’, ook ‘See’), gesetel in ’n omvattende, amper onafgebroke, deurlopende ritme, almal dinge waartoe die sonnet hom goed leen. Dit is veral die natuurgedigte wat uitstaan. (...) In die bundel staan ’n handjievol kosbare, ware Suid-Afrikaanse gedigte.

“Baie van die sonnette het egter slegs in ruwe gedaante die vorm van ’n sonnet, met ’n sillabisme, byvoorbeeld, of met ’n onkonvensionele skeiding tussen die tradisionele segmente van die sonnet. Meestal stotter die ritme, of die metrum dreun deur, as gevolg van te min metriese verdoeseling.

“Die meeste sonnette is swaar betogend. Tog kan Belcher ’n lekker praatvers in die sonnetvorm skryf, soos ‘Kruisweg’ of veral ‘Kruising’. Miskien kan ‘Eva van die fort’ ook nog onder die bestes genoem word. Partykeer is dit net ’n vers of twee in ’n hele sonnet wat goed is, en dikwels is hierdie verse wat bo die ander uitstaan die slopkoeplet. (...)

“Al is die sonnette nie ewe goed nie, gee die bundel in sy geheel ’n taamlik komplekse kyk op ons werklikheid. Daar is baie kritiese en satiriese verse in die bundel. Die satire het van die beste verse opgelewer, oor sake soos die apartheidspolitiek, die blanke Afrikaner se nasionalisme, die godsdiens, die literatuur self, hebbelikhede soos ons manier van naamgewing, wat mens teenkom in ‘Onomastiek’, wat nie heeltemal geslaagd is as gedig nie, maar uitstaan bo baie ander gedigte.”

Met Ronnie se 70ste verjaardag in 2003 het die drukkersduiwel toegeslaan en het sy gelukwensing per ongeluk onder Die Burger se sterfgevalle beland en het mense van heinde en ver begin bel om hulle meegevoel te betuig. Sy reaksie was: “My vrou sê ek is gevrek, maar ek is darem nog nie morsdood nie.” (Die Burger, 22 April 2003)

Hy het op ’n onthaal vir familie en vriende ’n spesiale kort gediggie voorgedra wat hy self geskryf het. Die woorde is ook op die spyskaart gedruk en verskyn op die gelukwensing wat ’n sterfgeval-kennisgewing geword het:

Die lewe is ’n feesmaal,
maar nou nog in my fleur,
is ek op sewentig,
die spyskaart halfpad deur.

Hierdie “sterfgeval” van Ronnie het sy vriend, die skrywer Abraham de Vries, tot ’n verjaarsdag-epitaf gedryf, “’n Rondo vir Ronnie”:

Op 70 het sy naam die eerste maal
die Sterfgevalle van die k’rant gehaal
sy vriende dog die glips is nogal verby genade
dit kon onder Geboortes ook gepryk het, as die vader!
Maar met dié fout was daar g’n fout te vind.
“Drukkersengel,” het die baas van Nietvoorbij gesê,
“bedink ’n digterlike poets op ’n bakgat mens
ook namens ons hier op Boplaas geluk te wens!” (Die Burger, 24 April 2003)

Ronnie was ’n baie veelsydige mens. Hy het vir baie jare die rol van goewerneur Simon van der Stel gespeel tydens Stellenbosch se jaarlikse fees met Van der Stel se verjaardag. Benewens die bundels wat hier bo genoem is, het hy ook vyf bundels met kinderverse die lig laat sien. Hy het die Onse Vader in Tronkafrikaans oorgedig en ’n gedig oor die kruisiging in Kaaps geskryf wat deur Gerrit Komrij in sy bloemlesing opgeneem is, terwyl baie van sy volkskwatryne ondeund genoeg was om in restaurante, wynkelders, yskasmagnete, troukaartjies en begrafnisbriewe oorgedruk en oorgeskryf te word.

As ’n uitgewer het hy Zandra Bezuidenhout se Dansmusieke, Christine Barkhuizen-Le Roux se Dimensie, Chris Basson se Grepe in die Wind, Patricia Witz se Swart Papawer en Rika Cloete se Eensamigheid , asook twee bundels van die hip-hop-sangeres Magdaleen van Zyl gepubliseer en “werksessie”-raad gegee aan tientalle ander.Dansmusieke is met die Ingrid Jonker-prys bekroon.

In 2005 is die Akker-toekenning tydens die jaarlikse Versindaba aan Ronnie oorhandig. Dié toekenning is gemaak aan die persoon wat deur sy lewe op onbaatsugtige manier bygedra het tot die bevordering van die digkuns in die breë sonder om eie gewin daarin te soek.

Na Ronnie se dood in 2006 het sy familie en ander betrokkenes ’n poësieprys in sy naam ingestel. Die RK Belcher-gedenkprys – ’n kontantbedrag en ’n oorkonde – sou tweejaarliks op die Versindaba aan ’n Afrikaanse digter vir sy of haar hele oeuvre toegeken word. Dit het toe met die Akker-toekenning saamgesmelt. In 2007 het George Weideman dit ontvang. Met die afgee van die Versindaba-fees aan die Woordfees in 2009 is daar besluit om in die afwesigheid van ’n geskikte kandidaat nié ’n toekenning te maak nie. Woordfees het toe in 2010 begin met die oorhandiging van ’n prestasietoekenning met dieselfde oogmerk as wat die destydse Akker-toekenning gehad het.

Die commendatio wat by die geleentheid van die toekenning van die Akker-prys aan Ronnie voorgelees is, het onder andere gelui: “Om jong digters te help wat nie toegang tot ’n uitgewer kan kry nie - veral in die lig daarvan dat hoofstroom-uitgewers op daardie stadium huiwerig was om meer as een digbundel per jaar uit te gee - het Ronnie sy eie uitgewery, Suider-Kollege Uitgewers - gestig om dié digters publikasiegeleentheid te gee. Voorts het hy aan die skrywers van afgekeurde manuskripte ’n gratis kursus in poësie-skryf aangebied om hulle in staat te stel om hulle manuskripte op te gradeer voordat hy dit vir hulle publiseer. Sy uitgewery het hy sonder winsbejag bedryf. Die skrywer het die volle wins op sy boek gekry, en die uitgewer - en nie die skywer nie - kry ’n klein tantième - iets wat heeltemal uniek was in die uitgewersbedryf. Verliese het hy uit sy eie sak verhaal. Vir digters wat hulle bundels self wou uitgee en ’n uitgewersnaam benodig het waaronder hulle dit kon doen, het hy nog ’n uitgewery, Sonop-Uitgewers, gestig. Hierdie twee uitgewerye het Ronnie eiehandig bedryf. Hy het ook ’n boekbindery, Stelbind, gestig en die bindwerk self gedoen, ’n inisiatief waardeur hy werksgeleentheid aan werkgestremdes en ander werklose mense verskaf het.

“So ver dit Ronnie se poësie aangaan, word die bekendheid en gewildheid daarvan geïllustreer deur die feit dat van sy gedigte oral geskryf staan op die mure van kroeë en wynkelders, restaurante en openbare toilette, en op muurborde en ander ornamente in geskenkwinkels en ander plekke. Die gereeldheid waarmee van sy gedigte dikwels opduik op musiek-CD’s en ander uitreikings van sangers van ligte liedjies, en selfs ook op televisie en oor die radio en in ander letterkundige werke as synde ‘opgeteken uit die volksmond’, toon die mate waarin sy werk volkseie geword het en van hom ’n ‘people’s poet’ of volksdigter in die ware sin van die woord gemaak het.

“Sy gedigte is gewild onder toonsetters van ligter musiek sowel as komponiste van ernstiger werke. So is ’n versameling van sy gedigte oor wyn ’n jaar of wat gelede in die konservatorium van die Universiteit Stellenbosch uitgevoer onder die titel ‘Kelderkantate’ met musiek deur Paul Loeb van Zuilenburg. Ook word toonsettings van sy gedigte gereeld by die Klein-Karoo Naionale Kunstefees op Oudtshoorn gehoor. Net so duik sy gedigte dikwels op in voordragprogramme onder meer van die Universiteit se departement Drama en van plattelandse toneelverenigings, en word Ronnie se verse selfs van die kansel af gehoor!

“As poësieleermeester het hy deelgeneem aan slypskole vir voornemende digters, en is hy gereeld deur plattelandse poësieverenigings genooi om lesings te gee in die skryf van poësie – ’n diens wat hy gewoonlik gratis gelewer het. Ronnie was tot met sy siekte nog ’n gereelde aanbieder van gratis poësielesse aan lede van die gemeenskappe van Cloetesville en Kayamandi op Stellenbosch, wat gereël was as ’n projek van die dorpsbiblioteek. Voorts het hy maandelikse Afrikaanse poësie-aande op die Stellenbosse wynlandgoed Koopmanskloof gereël en is hy ook op ’n keer vereer tydens ’n banket wat aangebied was deur die Departement van Landbou se Winterreënstreek vir sy bevordering van wynbou in Suid-Afrika deur middel van sy poësie. Tot met sy siekte het hy nog steeds ’n kursus in poësietegniek per korrespondensie aangebied vir aspirant-digters reg deur die land.

“As akademikus is Ronnie veral bekend as ’n navorser oor en bevorderaar van die Afrikaanse mondelinge poësie, met toespitsing op dié van die bruin gemeenskappe deur die land, waarvoor ’n straat in die Heidedal woonbuurt in Bloemfontein na hom genoem is. Selfs in die Strand is daar ’n straat wat na Ronnie vernoem is. Vir sy bevordering van die mondelinge poësie van die Afrikaanse Griekwas, het die Griekwa Nasionale Raad ere-Griekwaskap aan hom toegeken. Hy is die beskermheer van die Griekwa Nasionale Koor, wat hulle eie liedere sing, en hy tree gereeld op as beoordelaar by Griekwa-koorkompetisies. Net so was hy by geleentheid ook ’n beoordelaar tydens die Nasionale Maleierkoorkompetisies.

“Sy optekening en bekendmaking van die mondelinge poësie van die Afrikaanse gemeenskappe is ongetwyfeld ’n werk van enorme bydrae tot die ontwikkeling en bevordering van die Afrikaanse poësie as sodanig.

“Sy bekendheid en gewildheid as digter is onder meer die gevolg van die gemak waarmee hy die ‘hoër paaie van die poësie’ en die ivoortoring van die akademie kon verruil vir 'n bekgevegverhoog voor ’n jillende gehoor. So het hy hom by verskeie geleenthede as ’n gedurfde ‘bekvegter’ bewys.”

Die Bekgevegte was ’n mal idee wat Louis Esterhuizen en Henning Pieterse in die laat ‘90’s gehad het om die vermaaklikheidswaarde van poësie te bevestig deur twee spanne digters teen mekaar te laat veg deur middel van verse wat gebaseer is op temas wat deur die gehoor gegee word. En om Ronnie as spanlid van die Kaapse span tydens 1999 se KKNK te kon gehad het, was inderdaad ’n voorreg soos min – want wie sal ooit vir “Rocky” Belcher kan vergeet waar hy op die verhoog staan met sy leesbril, goue boksjapon, kortbroek en vellies aan terwyl hy die een vers na die ander sommer so uit sy kop uit voordra? En natuurlik die Woordfees van 2000, toe hy as lid van die skrywerspan tydens die Filosofiekafee teen die filosowe moes meeding aan die hand van die woordjie “of” – eiehandig het hy deur middel van sy impersonasie van ’n prediker verhoed dat die skrywers totaal van die verhoog af gevee is deur die filosowe.

Aan die begin van 2003 het Ronnie regtig siek begin raak van die kanker waaraan hy gely het. Op Saterdag 21 Oktober 2006 is hy in die Stellenbosch Medi-Clinic oorlede. Naas Ella, sy vrou van 36 jaar, het Ronnie ook sy dogter Renée en seun Ronnie agtergelaat.

Huldeblyke

• Ella, sy vrou: "Hy het ’n geesdrif vir die lewe gehad en het alles wat hy gedoen het, met oorgawe aangepak. Hy was so ’n dinamiese man, maar hy het vol vrede gesterf." (Die Burger, 23 Oktober 2006)

• Abraham de Vries: "Hy was ’n mensliewende, robuuste aartsromantikus met ’n ongebreidelde afkeer van enige vorm van pretensie en grootdoenerigheid. (...) KKNK toe het hy nooit gegaan om opvoerings te sien nie, ook nie om sy gedigte te hoor wat deur verskeie sangers getoonset is nie; hy het op ’n stoepkafee gesit en melkskommels drink en met sy vriende gesels van vroegoggend tot laatmiddag. Hy kon net so hard lag as wat hy kon vloek. Vir sy rugbyklub, eers Union, daarna Van der Stel, het dié oudprofessor in Afrikaans en Nederlands vroeër agtsteman gespeel. Vir die Stellenbosch-universiteitskoor het hy onder meer die pragtige lied, “Heer, laat nou U dienskneg in vrede gaan” geskryf. (...) E subito sera. En skielik was dit aand, so kort ná dagbreek Saterdag. Want

... soms gebeur dit dat met hooggety
een skielik op ’n nag sy toue breek,
die oop see invaar en vir goed wegbly.
(“Vissersboot” uit Ver land)
Rus nou in vrede, RK." (Volksblad, 25 Oktober 2006)

• Louis Esterhuizen: "Ronnie was ’n gróót teenwoordigheid – wanneer jy hom ontmoet het, het jy gewéét jy’t ’n besonderse mens ontmoet – sy humor en empatie, sy lewensvreugde het van hom ’n allemansvriend gemaak. Hy was veelsydig, met wyd uiteenlopende temas en toon en is nooit werklik na waarde geskat nie, omrede mense hulle blindgestaar het teen die meer guitige aanslag van die verse in sy middelperiode toe hy hom met die randfigure in ons gemeenskap kon identifiseer en die tragikomiese in hul lewens deur middel van outentieke taalgebruik kon verken. Ek kan sê dat ek eerlikwaar nog nooit iemand teëgekom het wat dit meergeniet het om verse te maak en voor te dra as juis Ronnie nie – vir hom was poësie allermins net woorde op papier – dit was ’n lewensingesteldheid – ’n manier om die lewe voor die bors te gryp en te sê: Heita, ek’s 'Rocky' Belcher en ek’s ôk nog hier! Maar dit is ook vanweë die enorme invloed wat hy op ander, aspirerende digters gehad het waarvoor hy onthou sal word – ’n meer vrygewende mentor kan jy jou beswaarlik indink – van kommentare, na werkswinkels – van keurverslae en aanmoediging tot die uitgee van bundels – orals het Ronnie sy invloed laat geld. In dié mate dat die eerste Akkertoekenning tydens die Versindaba van 2005 aan hom gemaak is – dié toekenning wat juis erkenning gee aan ’n persoon wat in sy/haar lewe baie gedoen het om die digkuns in die breë te bevorder. Dit was ’n eenparige nominasie en ’n uiters gewilde keuse, geoordeel aan die terugvoer wat ons hieromtrent ontvang het.

"Inderdaad, Ronnie Belcher het sy skryfwerk geniet en dit op onbaatsugtige wyse gedeel met wie ook al in kontak met hom gekom het – en meer as dikwels het dit gepaard gegaan met daardie kenmerkende laggie van hom terwyl hy sy oë op skrefies trek. Maar ek wil afsluit met een van die mooiste gedigte in Afrikaans, ’n vers wat menige skolier sal onthou, naamlik 'Voël':

Met gras en waaisand half bedek
lê muf en benerig ’n voël
met stywe bene en wydoop bek.

Die vlerke wat eers hoog en blink
gestyg het in die môreson
lê sonder vere en effens stink

en waar ’n vloed van sange was
is alles stil, is alles dood
onder die waaisand en die gras.

O moenie dat jou hande beef
want alles wat die dood afsny
moet jy laat leef.

Haal dan jou sakmes uit
en sny ’n hol, wit beentjie uit sy bors
en maak daarmee ’n fluit.
(Uit: Ver land)

"By verskeie geleenthede het ek Ronnie dié vers hoor voordra – aan die einde het hy altyd vir so ’n oomblik gehuiwer en dan met ’n verleë laggie gesê: Ek vat natuurlik poetic licence hierso, want ’n voël se borsbeen is te klein om ’n fluit van te maak. Al wat óns hierop kan antwoord is dat dit wel só kan wees. Ronnie se lewe is sélf daardie beentjie wat uit die bors weggesny is – en daarvan is ’n fluit gemaak wat nog baie lank deur ons lewens weerklank sal vind."

• Christine Barkhuizen-Le Roux: "Oor al Ronnie se kwaliteite, en hoe hy grootgeword het (hy het swaargekry, dit weet ek), wil ek nie uitwei nie – daar is mense wat hom baie beter geken het as ek. Wel weet ek dat die Griekse woord aretê van toepassing was op hom – die term is deur die Grieke gebruik wanneer hulle gepraat het van die ideaal (veral op sportgebied in hulle geval) dat ’n mens in meer as een ding uitblink. Vir die Grieke was dit nie die hoogste of die grootste dat ’n persoon die wêreldrekord hou vir sê maar hoogspring nie, maar die een wat die mééste items góéd kon doen, hý was die beste. Hierdie term het ek die eerste keer teëgekom in Braam de Vries se boek Afspraak met eergister, sy reisjoernaal oor sy besoek aan Griekeland. En Ronnie was een van die veelsydigste mense wat ek ooit ontmoet het. Hy het op sy dag vir WP rugby gespeel, later Afrikaans gedoseer, huise gebou, wyn gemaak (die wyn was nie so lekker nie, maar nogtans), gedig, stories vertel ... Behalwe hom ken ek nog net twee sulke mense wat eintlik alles kan doen, maar dit is nie oor hulle wat ek skryf nie. Ek skryf oor Ronnie, wat met sy oë toegeknyp van die lekkerte om nege-uur in die oggend ’n pienk milkshake gedrink het, wanneer ander mense stigtelik met koppies koffie sit. Liewe Ronnie – dankie dat ek jou kon ken. Jy het onbedorwe deur die lewe gegaan, sonder dat jou slimheid en jou vaardigheid (in soveel opsigte) na jou kop toe gegaan het. En jy het, waar die meeste ander mense net práát, gedóén. Jy het mense, ook vir my, gehelp om ’n voet in die deur te kry in die skryfwêreld (wat meesal wreed en ontoeganklik is vir iemand wat nog buite staan). Jy was ook nie net die grapjas wat baie mense gedink het jy was nie. Iemand wat die gedig 'Voël' kon skryf, het dalk soms moes skuil agter die lag. Ons sal fluite maak vir jou, Ronnie. En vanoggend stuur ek vir jou ’n pienk milkshake vir brekfis." (LitNet)

• Daniel Hugo in 1994 oor Ronnie: “Ronnie Belcher is in dieselfde jaar as Ingrid Jonker gebore en het in dieselfde jaar as sy gedebuteer. Sy debuutbundel was beter as hare en is beter deur die kritici ontvang. Jonker is jonk dood en het wêreldberoemd geword. Hy leef nog en is ’n onderskatte en half vergete digter aan wie se poësie ek nog altyd veel plesier gehad het.”

In 2008 publiseer Protea Boekhuis ’n keur uit Ronnie se poësie wat deur Abraham H de Vries saamgestel is onder die titel Van heidebos en Skepper. Joan Hambidge (op LitNet) laat haar as volg uit oor hierdie keur: “Ek het nie veel erg aan die ernstige, verhewe Digter nie. Vir my is die essensiële en beste digter die een van die moppies, die parodie, die vinnige lopervers en speelse gedig. Miskien het dit iets te make met ons tradisie dat die speelse gedig, waaroor Daniel Hugo al uitvoerig geskryf het, nie na waarde geskat word nie. Ek het ’n bepaalde voorliefde vir die speelse vers wat op die oog af na ’n grap lyk, maar onder draai die duiwels rond. Hierom is Ogden Nash en Philip de Vos geliefde digters.

“Die versoeking is groot om elke gedig waaroor ’n mens opgewonde raak, hier aan te haal. Trouens, ’n mens se lagspiere word so gekielie dat jy later uitasem is van die lag. En wie kan dit regkry om jou vir ’n hele bundel te laat lag en vol bewondering te laat staan voor die woordvernuf, astrante ryme, belaglike wendings - en ... lewenswysheid?

“So is die lewe vir een pond sewe, ’n Ding om te skil in die maand April en My hart sing sewe moppies is van my mees geliefkoosde bundels. Deur menige melancholiese tye het hierdie boeke my al gedra en gewys dat Belcher se onhebbelike sin vir humor alles regmaak. Die humoris/satirikus is in wese ’n ernstige persoon en ’n mens kan dit sien aan Belcher se ander gedigte. Maar ek hou van die veerligte aanslag, van die vers wat sommer so speels én spuls uit die hand glip.

“Die gedigte is polities inkorrek, soos op bladsy 100:

Ons kan toor
en ons kan moor
want ons dra
ons keps agterstevoor

of

Kaapstad se lessies
drink wyntjies uit flessies
maar Stikland se stukke
sluk bliksem uit blikke.

“Humor is egter selde polities aanvaarbaar. Jy trap dikwels op ’n toon of misbruik ’n stereotiep om ’n effek te kry. Trouens, die speelse verse en uitinge hiervan, soos die limeriek, gedy op die skunnige. Belcher hanteer die fyn balans tussen en beeld en toepassing behendig. (...)

“Op die oog af lyk die gedigte maklik en selfs verspot, maar met ’n dieper lees en uitmekaarskroef besef die leser hoe knap die verse gefabriseer is. Die ernstige digter is nie vir my nie. Ek vind hierdie verse retories en selfs breedsprakig. Toe Ronnie op die toneel gekom het, was die Dertigers se Verhewe Verse al passé. Gee vir my die grappige/parodiese/satiriese/speelse vers, want hierin munt Belcher uit.”

Oor die versameling skryf Christine Barkhuizen-Le Roux (The Free Library) dat om ’n verteenwoordigende keur en keuse te maak uit ’n oeuvre wat oor amper vyftig jaar strek, nogal heelwat gevra is. Veral as dit, soos in die geval met RK Belcher, ’n oeuvre is wat oor die jare ingrypend van karakter verander het.

“Abraham H de Vries se seleksie in Van heidebos en Skepper laat hieraan reg geskied. Hy slaag daarin om aan iemand wat vir die eerste keer met Belcher kennis maak, ’n betroubare beeld te gee van die dominante temas in hierdie digter se werk, asook die uiteenlopende soort verse wat hy geskryf het. De Vries se keuse van gedigte kom uit Mens en Skepper (1956), Ver land (1960), So is die lewe vir een pond sewe (1978), ’n Ding om te skil in die maand April (1980), Ringe in ’n geelhoutboom (1982), My hart sing sewe moppies (1996) en Van heidebos en klip(2000). Soos De Vries tereg in die voorwoord opmerk, was daar nie net een Ronnie Belcher nie. Verstegnies ontwikkel sy poësie van ’n baie formele en tradisionele vers (van sy sonnette kan inderdaad as goeie illustrasie van hierdie subgenre voorgehou word) na ’n eiesoortige soort kwatryn, amper ’n moppie by tye. Hiermee saam loop daar ’n merkbare verandering in die idiolek waarin hy skryf: die formele Standaardafrikaans van die eerste bundels sou met verloop van tyd losser raak om aan te pas by die Kaapse sfeer wat later dikwels oorheers.

“Die tematiese wêreld in die versameling is wyd en ryk. Dit strek van die vroeë belydenisverse en liefdesgedigte tot gedigte waarin kwaai maatskaplike kommentaar voorop staan. ’n Beduidende religieuse vlak is ook van die begin af duidelik aantoonbaar. Wanneer ’n mens na De Vries se keuse kyk, word die ironiese in Belcher se werk steeds duideliker, terwyl die soms humoristiese en satiriese kwatryne wat op die oog (en oor) af eenvoudig lyk, veel meer om die lyf het as om slegs 'n proeslag uit te lok. Om hieraan in ’n resensie werklik reg te laat geskied, is eintlik nie moontlik nie.”

Barkhuizen-Le Roux meen dat De Vries goed daarin geslaag het om die verskeidenheid en rykheid van Belcher se poësie aan te toon. “Dit geld sowel vir die klankrykheid en ongedwongenheid van rym - ook in die formele verse uit die vroeë bundels - as vir die virtuose raakvat-woorde en slim segging van die digter. Die bloemlesing is inderdaad ’n prikkel tot die herlees en waardering van Belcher se oeuvre, altyd met die vermaning van Marthinus Nijhoff in die oor: ‘Lees maar, er staat niet wat er staat.’”

Publikasies

Ronnie Belcher as vertaler

•  Bruna, Dick:
  •  Die appel. Parow: HAUM, 1980 [ISBN 0798600276 (hb)]
  •  Kietsie Kat. Parow: HAUM, 1989 [ISBN 0798600748 (hb)]
  •  Kleintjie. Kaapstad: HAUM, 1989 [ISBN 0798600241 (hb)]
  •  Kleintjie in die dieretuin. Parow: HAUM, 1990 [ISBN 079860025X (hb)]
  •  Snuffie. Kaapstad; Durbanville: HAUM; Garamond, 1989; 1994 [ISBN 0798600284 (hb)]
  •  Snuffie en die brand. Kaapstad: HAUM, 1972 [ISBN 0798600292 (hb)]

Artikels oor Ronnie Belcher op die internet

• Barkhuizen-Le Roux, Christine: ’n Milkshake vir Ronnie
•  De Vries, Abraham H:
  • Huldeblyk aan vriend vir almal
  • Geliefde en vereerde digter groet
  • Du Plessis, Cassie: Die genade in bottels en glase
•  Ferreira, Thinus:
  • Digter moet paai ná gelukwensing doodsberig word
  • Drukkersduiwel stuur skrywer bokveld toe
• Malan, Hannes: Belcher-plaas het klipgeboue wat deur Italiaanse gevangenes gebou is
• Marais, Andrew: Ronnie Belcher se wyn soos goeie gedig
• Meiring, Martie: Rondo vir Ronnie met sy “afsterwe”
• Nänny, Pia: Ronnie Belcher verloor kankerstryd
•  Nieuwoudt, Stephanie:
  • Sê so alles met min
  • Belcher se baie dae
• RK Belcher
• Ronnie Belcher

Artikels deur Ronnie Belcher op die internet

• Afrikaans: Is dit ons reg?
• Gedigte
• Trek voordeel uit Engels se akademiese krag
• Universiteit nie tot een taal beperk
• Universiteite het Afrikaans ontgroei, dis nie afgeskaal oor druk
• Wit en bruin staan aan dieselfde kant van brug

Die opsteller vra om verskoning dat van die skakels nie tans kan oopmaak nie, maar Media24 se koerantargief is op die oomblik nie toeganklik nie.

Bron:

• Knipseldiens van die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum

• Erkenning word hiermee gegee aan die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein – NALN – vir die beskikbaarstelling van hul bronne en hulp van hul personeel vir doeleindes van die ATKV-Skrywersalbum.

The post RK Belcher (1933–2006) appeared first on LitNet.

Sêgoed van Johann de Lange “’n Jong digter skryf aanvanklik met sy verbeelding, met die genade van tegniek. Maar algaande begin hy meer uit ervaring skryf. Hy leer dat elke gedig eers geleef moet word en hy besef ook die prys wat hy moet betaal. Baie mag dit afmaak as ’n romantiese siening van die skrywersambag, maar daar is ’n prys: jou liefde vir die aarde en vir mense, jeug en skoonheid word sterker en meer genuanseerd soos jy onkeerbaar nader beweeg aan die dood. ’n Mens moet leer om afstand te doen, te kan laat gaan.” (Die Burger, 18 Oktober 1986) Skryf is harde werk: “Jy moet jou ambag ken: taal, woorde, woordeboeke, simboolwoordeboeke, lees en nogmaals lees. Ek plaas ’n hoë premie op tegniek omdat dit jou help om jouself akkurater uit te druk. Dissipline is noodsaaklik wanneer ’n mens werk met iets so ongevormd soos ervarings, drome of die onderbewuste.” “I don’t romanticise poetry. I’m a craftsman. Although poetry originates from the heart, your brain should take it further. Paradox fascinates me. There should always be tension in a poem ... between images and words.” “I don’t think I have written anything while I was happy. If I did, it was inferior.” “Ek glo ’n digter se taak is net om elke gedig wat hy skryf so deeglik as wat moontlik is op daardie stadium, te skryf. Die res is van die gode afhanklik.” “’n Mens kan nie ’n gedig vertaal as jy dit nie baie goed verstaan nie. Die manier waarop ek vertaal, is ’n vorm van close reading. Ek haal die gedig uitmekaar en die vertaling word ’n herinterpretasie. Jy moet weer ’n lesing van die gedig laat realiseer.” (Die Burger, 24 Julie 2007) Oor Sheila Cussons: “Vir my eie vorming as digter was en bly haar gedigte kosbaar. Sy was vir my ’n leermeester sonder dat sy dit geweet het, ’n standvastige vriend in ’n wêreld waarin ek my dobberend gevoel het. En sy was van ons eerste kennismaking (op papier en in die vlees) sonder twyfel jonger van gees as ekself en die meeste van my tydgenote. Sy het ’n ewige jeugdigheid behou en ’n onblusbare nuuskierigheid na die lewe. Met die gerfie briewe aan my het sy my met padkos gelaat vir die jare wat voorlê.” (Die Burger, 27 November 2004) Oor skryfskole: “Ek weet nie of ’n skryfskool van iemand ’n skrywer kan maak nie. Ek glo wel dat mens enigiemand béter kan leer skryf. En dat jy diegene met ware talent kan help om hulle stem vinniger te vind. Al wat ’n skryfskool die jong digter uiteindelik kán bybring, is tegniek. [...] Een stukkie raad gee ek sélf nou aan beginners: lees, lees, lees.” (LitNet ABSA Ketting) “My fokus met ’n skryfskool is dus eerder om voornemende skrywers beter lesers van hulle eie werk en van ander se werk te maak. Almal wat in ’n skryfskool sit, is daar omdat hulle ’n liefde vir letterkunde het. Maar nie almal gaan dit uiteindelik maak as skrywers nie. Nie eers dié met talent nie. Dit vat toewyding en determinasie en dikvelligheid om te slaag. Watter beter manier om jou liefde vir die vak te kan uitleef as om as ’n beter, ’n fyner leser van poësie daar uit te stap?” (LitNet ABSA Ketting) “Kyk, digters, net soos vroue, kan nooit werklik vriende wees nie. Hulle is afgunstig op mekaar ... Die gedigte kan saamslaap, maar ek dink dit is beter dat die digters hul plek ken. In iedere geval: Die afwesigheid van afguns is die Kainsmerk van ’n mindere digter.” “Soos predikante ’n gemeente gebruik om hul siele te red, word die poësie die medium vir die digter om neuroses te besweer. Die digter is ’n outo-psigiater ... En ons skryf natuurlik almal skaamteloos om roem te verwerf.” “Dis nie aangenaam om agter te kom jy skok mense nie. Dit gebeur dat jy so in ’n enklave leef dat jy nie agterkom hoe gewone mense dink nie, dat jou private mitologie nie hulle s’n is nie. Die skrywerswêreld is eintlik ’n onnatuurlike een, waar niks taboe is nie. En dan vergeet jy die buitewêreld werk anders.” “’n Mens moet voortdurend bewus bly dat die publiek jou werk anders gaan ervaar as jy self.” “Ek soek nou iets anderster. Ja ... ek soek oorrompelende ervarings. Ek dink ’n mens moet verby die banaliteite kom van net gewone lewe. Ek is op soek na wat iemand genoem het ravishing experiences. I want to be ravished, jy wil nie net ... jy kry dit met seks en met dwelms.” (Die Burger, 27 Februarie 2009) “Pryse het absoluut niks met die bedryf van skryf te doen nie, en kan trouens baie skadelik wees. Daar is skrywers wat stilgemaak is deur pryse, wat hulle mojo verloor het. Dis gesond om ’n prys net as ’n som geld te beskou, en nié as enige aanduiding van jou talent of die gehalte van jou skryfwerk nie. Dáárvan is jy sélf die enigste maatstaf.” (LitNet, onderhoud met Bibi Slippers 2011) “Ek het ’n ideale leser in gedagte wanneer ek skryf, maar die éérste leser van my gedigte is ek self – dís wie ek in die eerste plek moet tevrede stel, en ek is baie hard op myself. Nie dat ek kla nie; ek geniet die sukkel met die skryf báie meer as die voltooide gedig. Betekenis in die natuur is áltyd funksioneel (al vind ons dit ‘mooi’), en ons is die enigste spesie wat betekenis genereer vir die blote plesier daarvan.” (LitNet, onderhoud met Bibi Slippers 2011) Oor vertalings van gedigte: “Ek doen graag vertalings, omdat ek altyd as ek ’n mooi gedig in ’n ander taal teenkom, graag wil hoor hoe hy klink in my taal. En dan is vertaling ook baie goeie oefening. Dit dwing jou om na oplossings te soek, om nuwe woordeskatte te verwerf, nuwe digvorme. En dit leer jou ook – op wat seker as reverse engineering beskryf kan word – die fabrieksgeheime van ander digters. Ek doen vertaling in die droë tye wanneer ek sélf nie skryf nie. Dit hou jou hand in, by wyse van spreke. En dit hou my uit die kwaad, noudat ek te oud geword het daarvoor.” (LitNet, onderhoud met Bibi Slippers 2011) Een les wat Johann by André P Brink geleer het en waarby ander jong digters kan baat: “Een van die belangrikste dinge wat hy my bygebring het (benewens lees, lees, lees!), is om telkens wanneer ek van ’n gedig hou, te probeer vasstel wáárom ek van die gedig hou, en hoe die digter sy of haar effekte bereik. Ek het amper groter plesier daaraan om gedigontledings te lees as die gedigte sélf. Ek wil weet hóé die digter doen wat hy doen. So brei jy jou tegniese register uit.” (LitNet, onderhoud met Bibi Slippers 2011) “Skryf het my ’n wonderlike, verrykende lewe besorg, vol mense wat ek andersins nooit sou leer ken het nie. My beskeie talent het vir my deure oopgemaak na vriendskappe met werklik groot skrywers en digters in ons taal, en met visuele kunstenaars ook, en dít verruil ek vir niks nie. In daardie sin dan sal ek nie, wíl ek nie, van die poësie afstand doen nie. Selfs al hou ek op met skryf, sal ek nooit ophou lees nie.” (LitNet, onderhoud met Bibi Slippers 2011) Wat was sy grootste prestasie? “Ek kan op geen prestasies aanspraak maak nie. Alle goeie dinge wat ooit met my in my lewe gebeur het, was sonder my toedoen, en dikwels ten spyte van myself. Ek het ’n báie toegewyde beskermengel.” (Die Burger, 13 Januarie 2012) “Skryf is baie belangrik in my lewe, maar ek sal dit nie die groot liefde van my lewe noem nie.” (Die Burger, 13 Januarie 2012) Oor watter gawe sou hy die graagste wou beskik? “Hieroor het ek baie gepeins: rykdom, roem, ewige jeug? Maar enige van daardie drie in mý hande sal nie ’n goeie idee wees nie. So eerder iets soos die vermoë om enige siekte onder die son te kan genees.” (Die Burger, 13 Januarie 2012) Wat presies is ’n gedig? "Oor presies wat ’n ‘gedig’ is, word daar al eeue lank gekibbel. Vir my is daar rofweg drie kenmerke wat in verskillende verhoudings in elke gedig voorkom: Die vooropstelling van die taal, die gebruik van metafore en ander stylfigure, en ’n uitbuiting van die ritmiese aspekte van taal. Wanneer jy ’n gedig beoordeel, moet jy kyk wat die digter wil bereik, watter formele riglyne hy gekies het en in watter mate die gedig die absoluut beste gemaak het van daardie riglyne.” (Rapport, 9 Februarie 2013) Oor die "publikasie" van gedigte deur ieder en elk op byvoorbeeld Facebook: "Die huis van poësie het baie kamers. As iemand vir eie plesier skryf, is dit in orde, maar as daai mens besluit wat hy of sy skryf, is poësie, gaan dit gemeet word aan sekere standaarde. Dit is moontlik dat die skrywers van 'swak' poësie kommersieel suksesvoller loopbane kan hê as ernstige digters wat harder werk. Soos by populêre Afrikaanse musiek. Bitter min van die suksesvolle sangers kan twee ordentlike reëls aanmekaarlap, maar hulle verkoop duisende. Dis ’n bitter pil, maar ons moet hom maar sluk.” (Rapport, 9 Februarie 2013) "As laerskoolkind was dit vreemd genoeg die humoristiese gedigte wat my getrek het, en ek kies as vriende mense wat my laat lag, mense wat humor geniet, hoe donkerder hoe beter. Is humor nie dalk een van die menslikste van eienskappe nie?" (Beeld, 8 Oktober 2013) "Jy is nie net ’n digter wanneer jy gaan sit om te skryf nie, maar elke oomblik van jou dag, in alles wat jy dink en doen. In alles wat jou brein en sintuie registreer, is jy is besig om te skryf. As dit nie die geval is nie, moet jy maar ophou." (Johann de Lange op Facebook)

Gebore en getoë

Daniël Johannes de Lange is op 22 Desember 1959 in Pretoria gebore – tussen die sterretekens van die boogskutter en die steenbok: “jagter én prooi, een aspek van die paradoks wat ek in my poësie ontgin”. Sy ouma, by wie hy die grootste deel van sy jeug deurgebring het, het hom Kas genoem en op hoërskool is hy Daniël genoem. Omdat hy saam met ’n neef wie se naam ook Daniël is, op universiteit was, het hy besluit om homself te hervernoem na Johann.

In ’n onderhoud in Die Burger van 27 Februarie 2009 vertel Johann dat hy, soos enige kunstenaar, “’n unhappy jeug gehad het”. “Ek het grotendeels by familie grootgeword. Ek en my ouma het dikwels saam van gesin na gesin verhuis, want sy het my basies grootgemaak. Ek het baie min kontak gehad met my ouers, en die paar keer wat ek wel met my pa kontak gehad het, was dit nie altyd gelukkige omstandighede nie.”

Hy bring sy skoolloopbaan hoofsaaklik op plase deur. Sy eerste skool was Wonderboom-Suid Laerskool en hy woon daarna nog ses ander laerskole by. Johann voltooi sy hoërskoolloopbaan in 1977 aan die Hoërskool Hans Strijdom op Naboomspruit. Hy bly in die Sekelbos-seunskoshuis en gaan naweke saam met twee neefs na hulle plaas naby Sterkrivier. “[My] vyf jaar in die Waterberge was rustig, vol gebeure, en redelik ongekompliseerd. Die enigste werklike bekommernis was om ’n ordentlike rapport plaas toe te bring. Die sambok is ’n harde leermeester” (in ’n biografiese skets aan NALN).

Johann begin in standerd 4 onder aanmoediging van Frik Pieterse verse skryf, “erg onder die invloed van Jan FE Cilliers”. Sy eerste gedig handel oor die vier seisoene. Hy leef, eet, slaap en skryf gedigte deur sy skooljare. In standerd 8 kry hy ’n tikmasjien present en publiseer gedigte in die hoërskool se koerant, Die Leeutjie. Hierdie gedigte was meestal satiries van aard en “met presieuse aandag bestee aan verbeeldinglose ryme”.

Verdere studie en werk

Na matriek is Johann na die Universiteit van Pretoria, waar hy in 1978 die eerste jaar van ’n BSc voltooi. Hy skakel egter die volgende jaar oor na ’n BA en voltooi sy eerste jaar aan die einde van 1979. Gedurende sy tweede jaar ondervind hy egter persoonlike probleme en staak sy studies in 1980. Daarna gaan werk hy by Volkskas Bank as bankklerk. “[Ek] het geen besondere liefde vir bankwerk nie, benewens [my] liefde vir geld. Dit was bloot die eerste werk waarvoor [ek] aansoek gedoen het.” Hy vertel aan Alice Coetzee van die Pretoria News dat hierdie 8-tot-4-werk hom stimuleer as kreatiewe skrywer: “Daar is ’n spanning tussen die twee. Die werk is vervelig en geroetineerd, nader aan die einde van die dag is ek so moeg dat ek nie lus is vir skryf nie. Dan raak ek depressief en die depressie stimuleer my om te skryf.”

Tydens sy studiejare aan die Universiteit van Pretoria is hy stigterslid van die literêre tydskrif Ensovoort. In die negentigerjare bied hy ook ’n kursus in kreatiewe skryfwerk aan by Unisa se Instituut vir Voortgesette Opleiding, en by geleentheid ’n poësiewerkswinkel by die Noordwes-Universiteit. Na sy verhuising na Kaapstad bied hy ook vir twee jaar ’n poësiewerkswinkel by die Universiteit van Kaapstad aan.

Johann gaan werk later by ’n boekhandelaar in Pretoria en is tans werksaam by Exclusive Books in Kaapstad.

In 1979, tydens sy tweede jaar op universiteit, sluit hy by die universiteit se letterkundekring aan en besef hy vir die eerste keer hoe swak sy gedigte werklik is. Hy publiseer in die groep se lyfblad vlieg, en die derde uitgawe van die blad word verbied as gevolg van Johann se verhaal “Die seduksie” en Koos Prinsloo se verhaal “Skrot”. Hulle twee, sowel as die redaksie, verskyn voor die tugkomitee en almal ontvang ’n opgeskorte vonnis. Johann is kort voor hierdie insident tot die redaksie van die studentekoerant Die Perdeby toegelaat, maar word dadelik geskors en verbied om in die redaksie van enige universiteitspublikasie te dien.

Hy begin in 1980 gedigte aan André P Brink stuur vir kritiek en ontvang aanmoediging en waardevolle leiding. Hy publiseer vanaf 1980 in Standpunte en verse verskyn onder meer ook in spado, Ensovoort, The bloody horse en Graffier.

Johann debuteer in 1982 by Human & Rousseau met Akwarelle van die dors. Hierdie bundel word in 1982 met die Ingrid Jonker-prys bekroon. Daarna volg Waterwoestyn (1984), Snel grys fantoom (1986), Wordende naak (1988), waarvoor hy die Rapport-prys vir Poësie in 1990 ontvang, Nagsweet (1991), Vleiswond (1993) en Wat sag is vergaan (1995). Hy maak in 1996 sy kortverhaaldebuut met Vreemder as fiksie en in 2000 verskyn Tweede natuur. Laasgenoemde handel oor sy ervarings van die rave-toneel Ecstasy en wat daarmee gepaard gaan.

Johann is saam met Antjie Krog die samesteller van Die dye trek die dye aan: verse oor lyflike liefde en ook Soort soek soort: ’n versameling alternatiewe ervarings.

Johann verduidelik die ongewone titel van sy eerste bundel, Akwarelle van die dors, só: “’n Akwarel is ’n waterverfskildery. Dit is ’n paradoks dat ’n mens met water die dorse – tekorte – in die lewe skilder.” Oor die inhoud van die bundel brei hy as volg uit teenoor Mickie Pistorius in Die Transvaler van 23 Julie 1984: “[Ek] dig graag oor die wisselbaarheid van die mens en die natuur. Soms handel ’n gedig oppervlakkig oor die natuur en as ’n mens dieper lees, handel dit oor die mens. Elke klein prosessie wat in die mens plaasvind, vind op groter skaal in die natuur plaas. Dit teleskopeer wyer uit – van die besonderse na die universele.”

Sy tweede bundel, Waterwoestyn, se titel is net so ongewoon, en soos die titel aandui, wys dit na uiterstes soos om alleen te wees tussen baie mense en tekorte te ervaar, al is daar oorvloed. Johann is lief om waterbeelde in sy verse te gebruik.

In 1987 skryf hy ’n gedig “Skerpskutter” en stuur dit in vir die wedstryd Anastasia del Pino Memorial, wat vanaf die Karibiese Eilande georganiseer is, en hy is een van elf wenners van die Pankrátor Poeta Germán Pardo Garío-prys. Sy gedig is in ’n internasionale bundel opgeneem. Hy ontvang ook ’n Avanti-toekenning vir sy draaiboek oor die lewe van Ingrid Jonker, getiteld Verdrinkte hande.

Oor Snel grys fantoom (1986) skryf Joan Hambidge in Die Burger van 10 Desember 1986 dat dit ’n indrukwekkende en kragtige bundel is wat Johann as toonaangewende digter van die jare tagtig vestig. “Terwyl daar nog iets eteries, en selfs ‘esteties’, aanwesig is in sy eerste twee bundels, is hierdie ’n driftige bundel. Die digter het as ’t ware nou sy ‘eie stem’ gevind en die menslike paradokse (lewe/dood) word met dieselfde kompromislose aggressie ontgin as by Sylvia Plath.”

JC Kannemeyer (Die Burger, 2 Augustus 1990) laat hom as volg uit oor Wordende naak (1990): “Alhoewel ’n mens voel dat De Lange nie altyd daarin geslaag het om alle literêre verwysings in Wordende naak sinvol in sy eie verse te benut nie en ’n kragtiger stem dikwels sy eie woord verdof, toon die bundel in sy geheel met die sterk vormgewing en beeldende vermoë ’n vooruitgang op Snel grys fantoom. Die eksplisiete beelding van sy eerste bundel en die estetisering wat Waterwoestyn en sy digterskap as sodanig bedreig het, is hier heeltemal afwesig.”

TT Cloete (Beeld, 6 Augustus 1990) beskou Wordende naak as Johann se beste bundel tot op daardie stadium. Die bundel verteenwoordig ’n beduidende vooruitgang in sy werk en is ’n groot bydrae tot die Afrikaanse digkuns: “Dit is in een enkele sin ’n bundel van goedversorgde, delikate, diepsinnige en uiters mooi verse. Slegs enkele korter gedigte weeg nie op teen die meerderheid nie, maar die uitstekende bundel kan hulle verdra.”

Na die ontvangs van die Rapport-prys in 1990 vertel Johann aan Hans Pienaar in Rapport van 5 Mei 1991 dat hy verras was om die prys te kry: "Dit is vir my baie bemoedigend dat ’n establishment-koerant ’n digter soos [ek] bekroon. My digkuns dra wel die uniform van konvensie, omdat dit konvensionele poësie met streng ryme en ritmes naboots, maar dis tog in ’n mate subversief."

Nagsweet was voor publikasie al in omstredenheid gehul. Die titel is twee maal verander voordat daar op Nagsweet besluit is. Tafelberg Uitgewers het die bundel afgekeur nadat dit reeds vir publikasie aanvaar is, vanweë die Walter Battiss-waterverfskildery op die omslag wat ’n taamlik realistiese afbeelding van ’n penis toon.

Johan vertel dat hy besluit het om die waterverf van Battiss as omslag te gebruik. “Dit bestaan uit twee panele wat elk die naakte onderlyf van ’n man uitbeeld – toevallig albei gekleurd. Ek het uit elkeen van die panele ’n man gekies vir die voor- en agterblad. Ek kan nie sien dat ’n kunswerk van Battiss, ongeag die erotiese inhoud daarvan, enigsins aanstootlik of obseen kan wees nie” (Beeld, 7 Desember 1990). Johann was bereid om twee alternatiewe omslae voor te lê, maar Tafelberg het die voorstelle verwerp en daarop aangedring dat die boek gewoon ’n tipografiese omslag kry. Hy het toe besluit om sy bundel elders te laat uitgee en Taurus het dit in 1991 gepubliseer.

In Beeld van 1 November 1993 skryf AP Grové oor Vleiswond (1993): “Daar is gedigte in hierdie bundel wat beeldend nie oortuig nie, ander wat kru momente bevat, maar daar is ook genoeg mooi gedigte in die bundel, genoeg talent aanwesig om die digterskap te bevestig wat ons uit die vorige werk van De Lange leer ken het.”

De Lange put sy inspirasie nie uit boeke nie, maar uit musiek: “Musiek was nog altyd nader aan die polsslag van ’n beskawing en uiteraard eerste om die tekens en simbole van daardie beskawing te absorbeer en weer te gee.” Die digters wat hom in sy vroeë jare die meeste beïnvloed het, was Sylvia Plath, Ingrid Jonker, Arthur Rimbaud, Dylan Thomas en die sanger-digter Leonard Cohen. Hy sê dat hy feitlik alles lees wat voorkom. “Ek is verslaaf aan rillers, speurverhale en ‘legal thrillers’.”

In ’n onderhoud met Hennie Aucamp op LitNet vertel Johann dat hy betreklik laat in sy lewe begin het om die kortverhaal in alle erns te beoefen. “Dit was altyd die poësie wat ’n sentrale plek in my lewe ingeneem het. Ek herinner my egter dat ek op skool al prosa geskryf het, onder aanmoediging van my onderwysers. [...] Die boek wat my op hoërskool prosa wou laat skryf, was Die eerste lewe van Colet. Ek dink ek kon my seksuele verwardheid en frustrasie herken in die karakter van Colet. Ek het terstond ook ’n ‘psigologiese’ novelle geskryf, gelaai met simboliek en seksuele neurose, met ’n goeie klap weg van Die son struikel. As ek vandag na die manuskrip kyk, hervind ek weer daardie kind. Daarom kon ek dit nog nooit weggee nie. Wat ek wil sê, is dit: ek het dikwels my neuroses in prosa laat uitspeel, maar nooit in die poësie nie. Dit was vir my ’n verhewe medium.”

Hy vertel verder hoe hy, toe hy prosa begin skryf het, weer moes leer loop. Hy het prosahandleidings bestudeer, want hy het oorweldig gevoel deur die oormaat van woorde en die blote logistiek wat prosa vereis. “Ek dink my sin vir vorm en vir die gewig van die enkele woord wat ek van die poësie het, het wel gehelp dat ek die kortverhaal vinniger onder die knie kry. Maar ek moes steeds van voor begin.”

In sy vrye tyd vertaal Johann gedigte van onder meer Wilma Stockenström, Sheila Cussons, Antjie Krog, Lucas Malan en Ernst van Heerden. Van sy vertalings is in plaaslike en oorsese publikasies opgeneem. In 1988 ontvang hy eervolle vermelding vir sy vertalings van Stockenström se gedigte in ’n kompetisie wat deur die English Academy of South Africa uitgeskryf is. In 2007 publiseer Human & Rousseau The wisdom of water, ’n vertaling van Stockenström se gedigte deur Johann, en skryf Tim Huisamen in die voorwoord: “Johann de Lange is an excellent poet; here he reveals himself as an excellent translator, especially if the intrinsic complexity of the poetry is taken into account. His translations are not only very accurate, but keep what is most difficult to capture – a sense of the poetic in tone, in rhythm.”

Maar Johan sien homself nie as ’n vertaler nie – dit is slegs vingeroefeninge in die tye wanneer hy nie self skryf nie. “Ek is ’n liefhebber van vertaling. ’n Lekkerbek-vertaler wat net my persoonlike gunsteling-digters se werk vertaal – dit sluit in Sheila Cussons, NP Van Wyk Louw en die Britse digter Philip Larkin. Daar is iets magies aan die transformasieproses van vertaling” (Die Burger, 24 Julie 2007).

Hy sê in Die Burger van 24 Julie 2007 dat hy die vertaling van gedigte gelykstel aan die werk van ’n kunstenaar wat die meesters se werk kopieer. “André Brink het jare gelede gesê as ’n mens van ’n gedig hou, moet jy probeer vasstel waarom jy daarvan hou en hoe die digter dit geskep het. In die vertaalproses haal ek die gedig uitmekaar. Dié proses help my om dit beter te verstaan.”

Hy vertel aan Joan Hambidge in Insig van September 1990 dat dit ’n mite is dat skryf, en meer spesifiek die digproses, ’n mens gelukkig maak. Hy glo dat dit eerder ’n mens se lewe kompliseer. “Vir eers omdat die digter gekonfronteer word met onverwerkte konflikte en tweedens omdat mense aangetrokke raak tot die digter-persona – net om uit te vind dat die digter nie die mens is wat die leser hom voorgestel het nie.”

Johann erken teenoor Hennie Aucamp dat die genre wat hy graag sou wou probeer, die drama is. “Die paar kere wat ek rakelings daarmee te doen gehad het, was baie stimulerend. Dit is in ’n sin die antitese van gedigte skryf. Die drama is nie privaat nie, hy betrek ’n gehoor op ’n meer direkte wyse as die poësie. [...] Wat my tot dusver daarvan weerhou het, is die feit dat ’n mens nie die drama ‘on the side’ kan doen as jy ’n sukses daarvan wil maak nie; dit moet jou primêre medium wees. En ek is nie bereid om van die poësie afstand te doen nie.”

Johann vertel dat as hy oor iets wil skryf, hy hom gewoonlik daarin onderdompel en dan tot die uiterste gaan. “Byvoorbeeld in die tyd van Nagsweet het ek kompulsief ge-cruise – dag en nag, naweke, in die etensuur – net konstant ge-cruise. En toe die boek uitgekom het, het ek belangstelling daarin verloor. Toe’t ek ’n ander kompulsie gesoek. En ek het toe ingeval by die rave-kultuur so in 1998 se kant rond. En toe het ek begin om die hele alfabet (dwelms) te doen, want ek het eintlik, ek was aangedraai, nuuskierig, veral met psigedeliese goed, ek dink ’n mens kan geweldig baie léér as jy nie net hedonisties ingestel is nie. Toe het ek my daarin onderdompel, en Tweede natuur het daaruit gekom.

“Ek wou vreeslik graag ’n digbundel maak, maar ek kon nie ’n vorm kry om daaroor te skryf in gedigte nie; dit wou net nie wérk nie. Maar dit is seker nou vyf jaar wat ek nie meer indulge nie. Miskien is dit ook waarom ek gevoel het ek is nou klaar, want ek het nie meer ’n kompulsie wat my aandryf nie.” (Die Burger, 27 Februarie 2009)

’n Nuwe bundel poësie, Die algebra van nood, verskyn in Februarie 2009, en daarmee verbreek De Lange ’n digterlike stilte van dertien jaar. Oor die lang stilswye sê hy (Die Burger, 27 Februarie 2009): “Ek het nooit ophou skryf nie, ek het net belangstelling verloor in publiseer. Dit klink vreemd, maar hoe langer jy uitgestel het, hoe moeiliker het dit geword om te begin dink aan sit en ’n boek bymekaarbring. Toe het ek vir Human & Rousseau gevra of hulle belang sou stel om ’n keuse uit my bestaande bundels uit te gee. Want ek het basies gevoel – wérklik gevoel – dis klaar, ek is uitgeskryf. En toe het hulle gesê hulle sal ’n keuse uitgee, maar dan wil hulle twintig nuwe gedigte hê – net om die bundel darem interessant te maak vir kopers.”

Johann het ’n “k-khuis” vol gedigte op sy rekenaar gehad en het van hulle aan Henning Snyman gestuur sodat hy Johann kon help om twintig uit te kies. Snyman se bevinding was egter dat daar genoeg is vir ’n hele bundel. “Ek het werklik nie gedink daar is nog ’n bundel in [nie] ... jy bereik ’n punt waar jy voel jy het eintlik alles gesê wat jy wou sê.”

Die omslag van Die algebra van nood is deur Christiaan Diedericks ontwerp. Daarop is ’n ets van Johann wat sy kop in sy sterk hande vashou. “Diedericks het vir my ’n ets gemaak van ’n foto af. Ek het die etsplaat gesien. Dit moes úre en dáé gevat het. Dis van ’n foto wat ek sommer self met my Mac geneem het met daai ingeboude kameralensie. Ek het baie keer net as ek so sit en bored is, sit en foto’tjies neem. Van my, of van my en die kat.

“Die titel kom van William Burroughs se The algebra of need wat gaan oor die verhouding tussen die junkie en die dealer en daai soort van ’n wiskunde van nood: Beyond a certain frequency need knows absolutely no limit or control,” vertel Johann (Die Burger, 27 Februarie 2009). “En daarom het ek die spuitnaald ingewerk. Om net daai suggestie van need te ondervang, en natuurlik die hele kode van dwelmgebruik, waaroor daar ’n afdeling (‘Bedrieglike paradyse’) is. Hopelik is daar in hierdie foto iets van die aftakeling van die jare. Miskien.” Hy voel dat poësielesers ’n tough breed is en dat hulle nie deur die omslag afgeskrik sal word nie. “Ek sien dit nie as donker nie, ek sien dit meer as introspeksie.”

Ampie Coetzee meen in Die Burger van 20 April 2009 dat Die algebra van nood nie veel noemenswaardige gedigte bevat nie en dat hoewel daar metafore is wat slaag en intuïtief beelde skep, daar ook beelde is wat te uitgedink is, “eerder kognitief as intuïtief”.

Marthinus Beukes (Beeld, 8 Mei 2009) skryf dat die digter die leser lei om die menslike toestand van pyn, verlies en nood te lees teen ’n estetiese geheel van die agt bundelafdelings. “In Die algebra van nood wil De Lange byna die gebrokenheid wat veroorsaak is deur pyn, herkonstrueer of herstel in ’n berekende en deurgekomponeerde bundel: ’n eienskap kenmerkend van hierdie bekroonde digter. [...] Met Die algebra van nood bevestig De Lange sy belangrike stem in die Afrikaanse poësie. Nie alleen is sy homo-erotiese verse ’n blywende bydrae tot queerverse nie, maar getuig sy fyn gestruktureerde gedigte en vormtug van ’n invloedryke stem in Afrikaans. Hy demonstreer dat sy digkuns ’n jukstaposisie van aarselende soeke en sekere vind is van die nuanses van bestaan. Die ritme van sy verse pols verder as die noodvrees van verlies en die dood se spore.”

Zandra Bezuidenhout (Rapport, 30 Junie 2009) meen dat Johann se trefseker aanwending van woord- en reëlbreuke sorg vir ’n elegante, ritmiese versbeweging en ’n verklanking van die spreker se gedagtegang. “In die geheel bied die onvoorspelbaarheid van die versbou, die inhoude wat wissel van minder tot meer eksplisiet en die rem wat op die emosie geplaas word, voldoende poëtiese pitkos. Die bundel se groter subtiliteit sal in die smaak val van lesers wat die vleesdis voorheen onverteerbaar gevind het.”

Vir Bernard Odendaal (op Versindaba) het Johann met Die algebra van nood indrukwekkend op sy vorige werk voortgebou.

Johann het, soos vroeër genoem, self gemeen dat hy uitgeskryf is en dat die hoop gedigte in sy spreekwoordelike laai almal duds was. Hy het hulle beskou as “floue skadu’s” van wat hy wóú sê. Maar tog het hy gereeld na hulle teruggegaan om “met ’n stok te por aan die karkas om te kyk of daar nie tóg lewe in is nie”. En het hy ook telkens ietsie verander, partykeer heelwat, soms net ’n leesteken.

Toe Henning Snyman die gedigte deurgaan en sê dat daar tog ’n bundel in is, en daarby ’n góéie bundel, “[t]oe moes ek die engel uit die klip verlos, wat geen ligte taak was nie, maar dit was heerlik om weer geïnspireerd te werk. Intense werk het gevolg,” vertel Johann.

Ten spyte van enkele negatiewe resensies het Die algebra van nood uiteindelik tot sy reg gekom op ’n manier wat Johann nie in sy wildste fantasieë sou kon voorsien het nie. “Ek dink trouens heelwat mense ly nóú (2012) nog aan skok dat ek die Hertzog-prys vir die bundel gekry het, een van hulle is ek. Benewens steun van Henning en Joan Hambidge was dit André Brink se reaksie op die bladproewe wat ek vir hom gestuur het in ’n e-pos wat my laat glo het ek is wél op die regte spoor. Dié bekroning is die eerste keer sedert 1937 met ID du Plessis se bekroning vir Vreemde liefde dat die Hertzog-prys aan ’n gay digter/bundel toegeken word. Ek neem die prys eweneens in ontvangs namens die generasie van Tagtig wat, met die uitsondering van Etienne van Heerden, tot dusver grootliks verwaarloos en oor die hoof gesien is.” (http://johanndelange.blogspot.com/2011/03/die-hertzogprys-vir-poesie-2011.html)

André Brink het in die e-pos geskryf: “Nie ’n ‘bespreking’ nie. Net ’n dankiesê. Vir wat, dink ek al meer, waarskynlik die beste is wat jy nog geskryf het. Jisses, dis mooi! Die soek na heiligheid en skoon-heid, die visenteer van skaduwees, die verkenningstogte deur die dood, die altyd bewus bly van verganklikheid, die deernis met menswees, die in-dig na die pit toe – tot in die kleinste verse, soos die groot ‘Rembrandt’, die odes en palinodes, die her-dink en óór-dink en deur-dink van vroeër digters ... Dit alles is ’n fees van herkenning, en tegelyk van nuwe kennismaking. (...)

“Nie vir ’n oomblik hoef jy bekommerd te wees oor trefsekerheid nie. Dis ’n glansende bundel dié. En daarom, regtig, net DANKIE. (My enigste werklike jammerte is dat ek dit nie vroeër kon gesien het om in te sluit in die nuwe Verseboek wat nou by die drukker is nie. Maar uiteindelik maak dit seker nie saak nie: hy kan rustig en gloeiend wag op die volgende.)

“Daarom hoop ek dat jy sal vergewe dat dit nie ’n deurdagte besinning is dié soos wat jy ongetwyfeld verdien nie. Maar die dankie kom uit die hart uit. Ek kan nie wag om dit in my hande te hou nie.”

Na Die algebra van nood word Judasoog: ’n keur uit die gedigte van Johann de Lange deur Johann self saamgestel. Naas gedigte uit sy agt digbundels sedert sy debuut met Akwarelle van die dors in 1982 is daar ook n tiental nuwe verse aan die einde.

Marius Crous (Rapport, 16 Augustus 2010) skryf: "Die titel van die versameling kom ter sprake in die kort gedig 'Loergat' (65) wanneer na die loergat tussen twee toilette verwys word as ’n judasoog, maar dit roep ook onmiddellik die assosiasie op met Breyten Breytenbach se bundel Judas Eye (1988). Dit is ’n tegniek wat grotendeels by De Lange voorkom wanneer hy die titel vanuit Engels oorsit in Afrikaans en dus binne die nuwe literêre konteks met ander betekenisse laai.

"Daar is ook in Johann se gedigte ’n deurlopende gesprekvoering met ander digters en kunstenaars. Die deurlopendste gesprek is beslis met digtersfigure soos Sheila Cussons, Van Wyk Louw en Joan Hambidge, wat op haar beurt weer terugskryf na die De Lange-teks en so ’n broer-suster-relasie (in Bloom se terminologie) aktiveer," skryf Crous.

Crous meen dat Johann bekend is as die openhartigste digter in Afrikaans wanneer dit kom by die skryf van verse oor gay-seksualiteit. “By hom is daar nie ’n versluiering van die fallus nie. Daar bestaan egter nie eenstemmigheid oor hierdie aspek van sy poësie nie en sommige kritici maak dit af as gay-kitsch. Daar moet egter toegegee word dat
De Lange oor die vermoë beskik om, naas hierdie oopgevlekte realisme, vorendag te kan kom met van die roerendste en mooiste natuurmetaforiek in Afrikaans. Vormvas en bedrewe is die beoefening van die poësie by hom."

Crous sluit sy bespreking af: “Die slotgedig is ‘Aandlied’, waarin die digter sy eie sterflikheid besing en in ’n memento mori besin oor sy dood. Laasgenoemde is myns insiens een van die sterkste temas in De Lange se werk; naamlik die besing van die aftakeling van die menslike liggaam in kontras met die volmaakte liggame van die jong seksgodjies in die klubs en op die internet.

“Ek is Human & Rousseau ewig dankbaar vir hierdie versamelde gedigte, want nou is van die klassieke De Lange-verse weer beskikbaar en ’n mens kan sy oeuvre met studente bespreek.”

Joan Hambidge (Volksblad, 27 Julie 2010) tipeer Johann de Lange se ryk-geskakeerde digkuns as “akwarelle van die dors. Dit is ’n digkuns van paradoks, van onvervulling, en juis hierom is daar ’n intense belewing van die oomblik en die skoonheid in verval. ’n Mens sou De Lange se poësie onder verskillende noemers kon plaas: die verhouding met die gestorwe vader wat soos ’n herhalingsdrang deur die hele oeuvre beweeg (die digkuns en prosa), die gesprek met Ingrid Jonker, Sheila Cussons en NP Van Wyk Louw. Die digter word (verkeerdelik) as gay-digter getipeer. Hy het van die sterkste verse oor die tema in Afrikaans gelewer (veral in Nagsweet), maar De Lange het ’n Januskant. Hy is sowel cruiser en gay-digter as besinger van die skoonheid. (...)

“Henning Snyman skryf op die agterblad tereg: ‘Binne die geestelike diepgang van sy verse kom die beeld ágter die beeld te voorskyn.’ Dit is ’n raak opsomming van die besondere beeldvermoë.

“Wat hierdie bundel vir die waarderende leser uiters waardevol maak, is die hand vol nuwe verse wat ook by die keur ingesluit is. Hier vind ons openlike gay-gedigte (die een is ’n versweë antwoord aan ’n ander digter) en ’n lieflike vers oor Marilyn Monroe. Daar is ’n vers oor Golgotha waarin die digter die moderne tegnologie aanwend soos Google, SMS, Twitter, blog, en so meer, om te probeer bepaal hoe die moderne mediabehepte mens op die fenomeen Jesus Christus sou reageer. 

“Bekende digterlike temas tref ons hier aan: die liefde, dood, kortstondigheid van ons bestaan, die verhouding met die werklike en digterlike ouers, die ’naakte algebra’ van die gay-bestaan, gedigte oor dwelms en vigs, verse oor ikone (soos Monroe, Kurt Cobain) en so meer."

Vir Hambidge is Johann ’n "begenadigde vertaler en ’n besónderse kortverhaalskrywer, maar dit is in sy digkuns waar die leser onder die indruk van ’n suiwerheid kom:

Die sagste wat ons het, die taal
bestaan solank ons asemhaal. (“Taal”, bl 123)

Snyman meen dat De Lange se oeuvre feitlik ’n register van emosies word, fel en diep. En dit is presies soos dit vir Hambidge ook is. 

Terwyl Johann aan verse gewerk het wat uiteindelik sy volgende bundel, Vaarwel, my effens bevlekte held, sou word, het hy besluit om kwatryne te skryf, nie vir publikasie nie, maar “net om weer in shape te kom, te leer bondig dink en formuleer”. Uiteindelik was daar oor ’n honderd. Hy besluit om die bestes uit te soek en aan Protea Boekhuis te stuur, want Human & Rousseau het toe reeds Vaarwel geskeduleer gehad vir Februarie 2012 en het gevoel dat nog ’n bundel in 2011, ná Algebra in 2009 en Judasoog in 2010, sy mark sou ooreis. Dit is gepubliseer as Weerlig van die ongeloof en is (tot Johann se verbasing én dankbaarheid, want daar kan soveel slaggate in ’n bundel met net kwatryne wees) baie goed ontvang.

Vir Bibi Slippers (Beeld, 12 Desember 2011) is die kwatryne "vanweë hul lengte nooit intimiderend nie, maar tog verklap die bundel nie al sy geheime met die eerste lees nie. Mens kan terugkeer en weer wonder wat party van die gedigte werklik beteken, terwyl van die reëls jou bybly omdat hulle so presies beskryf en so raak tref. Hier en daar is effens te veel klank in die reëls gepak, maar dit vergeef ek De Lange maklik. Die beperking wat hy homself in hierdie bundel gewillig oplê, dryf hom tot kreatiewe uiterstes, wat my as leser opnuut verras en vermaak het."

Johann erken self teenoor Slippers (LitNet): “Kwatrynbundels – eintlik énige bundel waarin ál die gedigte dieselfde vorm het – kan maklik eentonig raak, en ek het daarvoor probeer opmaak deur ’n groter verskeidenheid temas te dek, om die rymskemas af te wissel, en bietjie te speel met die vorm.  Nie al die gedigte is kwatryne in die streng sin van die woord nie. Baie is iets tussen ’n epigram, ’n epifanie, en ’n haikoe."

Slippers wou by Johann weet of die proses van kwatryne skryf anders was as by dié van sy vorige bundels, waarin hy verskeie ander vorme beoefen het: “Daar is geen verskil tussen die skryf van ’n kwatryn, ’n sonnet en ’n vrye vers nie. Elke vorm het ánder eise, ja, maar jy skryf nie vinniger of makliker aan die een as aan die ander nie. Soms is jy gelukkig en kom ’n gedig byna voltooid op jou af, maar dis só selde, dat mens nie jou loopbaan daarop kan bou nie. Die langste wat ek nog aan ’n gedig gewerk het, is nege jaar, en dit was ’n kwatryn! Baie frustrerend, maar die vreugde toe dit uiteindelik regkom, was eufories. Ek gooi baie gedigte in my laai (of in rekenaarterme gooi ek hulle in ’n legger) as hulle nie wil lóóp nie; ek glo nie daaraan om ’n vers te forseer nie. Maar ek probeer een keer ’n jaar na sulke gedigte terug te keer om te kyk of hulle al ontwikkel het. Soms kan ek net ’n woord verander, of ’n leesteken, maar dit pla nie. Sommige gedigte kom egter nooit reg nie, en ek het vrede daarmee. Die beste reëls uit sulke gefaalde verse word hersirkuleer in nuwe verse. Niks gaan verlore nie.

“Wat Weerlig van die ongeloof aanbetref, het ek baie van die kwatryne in finale vorm gedroom. Ek ervaar dikwels ‘lucid dreaming’, waartydens ek bewus word daarvan dat ek droom en dan werk ek so vinnig as wat ek kan aan die kwatryn voordat ek wakker word. Sodra ek wakker word, tik ek dit vinnig op my selfoon in en slaap verder. Ek het ook die titelkwatryn van die bundel só gedroom, en dit het my ’n hele tyd geneem om volledig te verstaan wat dit beteken. Drome is ’n belangrike deel van die skeppingsproses vir my. Dit gee toegang tot inhoude wat andersins ontoeganklik bly.”

Die omslae van Johann se bundels is feitlik almal, van die vroegstes tot die heel nuutstes, besonders. Hy het met die uitsondering van sy debuutbundel, Akwarelle van die dors, en Judasoog, wat deel uitmaak van ’n reeks bundels deur Human & Rousseau wat almal dieselfde uitleg het, al sy boeke se omslae self gekies en in sommige gevalle met die kunstenaars saamgewerk wanneer iets spesiaal vir die boek gemaak is. Op die voorblad van Die algebra van nood is ’n ets deur Chris Diedericks en op Weerlig van die ongeloof se omslag ’n baie mooi skets van Judith Mason.

Hy verduidelik aan Bibi Slippers op LitNet: “Ek is gelukkig daarin en baie dankbaar dat my uitgewers my só ter wille is en my toelaat om betrokke te raak. Vir my begin ’n boek by die omslag – dit is waar jy die eerste kodes aan die leser deurgee. Die oog op Weerlig is belangrik omdat die visuele belangrik is by die kwatrynvorm – dit onderstreep die fokus, die konsentrasie op besonderhede en die verheldering, die insig wat volg.

“Ek is van laerskooljare af al gek oor Judith Mason se werk en ek sou iets van haar op élke boek van my kon sit. Sy is vir my een van die grootste kunstenaars wat ons land nog opgelewer het. Die omslagkunswerk van Weerlig van die ongeloof is in die besit van haar dogter, Petra, en ek sou wát wou gee om dit te kon besit. Haar potloodwerk het vir my plaaslik geen gelyke nie. Die boek as estetiese objek is iets wat ek by Hennie Aucamp aangeleer het. Sy boeke en sy smaak in kuns is altyd onberispelik.”

In 2012 word Johann se derde bundel sedert Die algebra van nood in 2009 gepubliseer. Die titel is Vaarwel, my effens bevlekte held. Dit bevat 70 gedigte, onder andere sy vertaling van Auden se “The platonic blow”. Die omslag is weer eens ’n kunswerk van Chris Diedericks en Johann self is baie gelukkig met die boek.

In Human & Rousseau se persvrystelling beskryf hulle die bundel as volg: "Die gedigte getuig van ’n gevoeligheid en ’n diepte soos nog nie vantevore by hierdie digter nie. Met sy fokus op die mens én die natuur, boei De Lange die leser opnuut in toeganklike verse wat wissel van die elegiese tot die sardoniese. Die erns van die menslike drama van leef en sterf word telkens verlig met heerlike humor. Maar alhoewel die ironie aan die een kant spreek van onthulling, spreek dit andersyds van deernis.

"Temas sluit in vryheid, afstand, skoonheid, dood, pyn, verlies, religie, seks. Van die erotiese gedigte spreek besonder sterk van die intensiteit van menslike verlange en eensaamheid. En oor alles heers die woord, delikaat en kragtig gehanteer."

Henning Snyman skryf in sy keurverslag: “Niks staan verskuil vir die woord nie, geen ruimte kan onverken bly as die woord heers nie. So is dit in hierdie bundel met sy kaleidoskoop van woorde. Met gedigte so fyn verwerk soos hierdie, is dit telkens of die papier ruimte skep vir die woord en skugter terugstaan, wit agtergrond vir die woord. Elke woord dra betekenis en elke woord be-teken. Die woorde is nie indringerig nie, ook nie vertonerig en verwaand nie, dit is egter ook nie beskeie nie, maar versigtig selfversekerd. (...)

“In De Lange se vroeëre werk was daar soms nog te veel selfbewustheid, maar hier is dit die digter wat vry is en wat in staat is om selfs die diepste betrokkenheid by ’n gedig aan te bied met die suiwerheid van die woord as die hoogste goed. (...) Juis hierdie aspek val so sterk op in hierdie bundel: vryheid en dus afstand. Ook die woord word hierdeur die kans gegee om homself te laat geld. Lewe, skoonheid, pyn, religie – alles kry ’n onderdak in hierdie verse. Nie in ’n gefragmenteerde sin nie, maar in ’n geheel wat getuig van kontras en eenheid, bowe-al van woord- en digterlike integriteit.

“Die natuurwaarneming in hierdie tekste is besonder fyn en noukeurig. Dit word verwerk binne die teks en die tematiek. Deur die afstand van die digter wat bevry word van ‘de gekrulde ik’ (Hugo Brems se uitdrukking), word die objek van buite soomloos verweef met die objek van binne. Op hierdie manier word ook die natuur draer van die menslike wêreld, en is dit openbarend vir die begrip van volle menswees.

“De Lange slaag in die kuns om die ontstellende so aan te bied dat dit deur die presisie van woordkeuse nog meer ontstellend word. Die banale word deur die woord ‘gereinig’, iets helaas waarvan ons jong digters nog geen begrip het nie.

“Die bundel bevat ’n hele aantal erotiese verse, maar nie oorheersend so nie. Die erotiese verse is deurgaans onder die mag van die integere woord en spreek dus verby die bloot erotiese konsepte waarbinne die gedig funksioneer. Van hierdie gedigte spreek besonder sterk oor die intensiteit van menslike verlange en eensaamheid. Hierdie verse staan geensins terug vir die res van die gedigte nie, en word trouens so geplaas in die bundeleenheid dat hulle in gesprek gaan met die ander tekste in dieselfde afdeling, en in die bundelgeheel.

“Die bundel getuig van ’n gevoeligheid en ’n diepte soos nog nie vantevore by hierdie digter nie. Die soort stillewe-gedigte en die feitlik miniatuuragtige verse is van die kragtigste omdat elke woord so veelseggend is. Vaarwel, my effens bevlekte held is ’n besondere bundel, meelewend én gedistansieerd, innig én kontrasterend, met humor én wrangheid, met beelding én ironie. En oor alles: die woord so delikaat en kragtig gehanteer dat dit feitlik spontaan oorneem by die digter. Ek meen dat Johann de Lange tans die beste digter in Afrikaans is.”

Volgens Francois Smith, wat ook ’n keurder van Vaarwel, my effens bevlekte held was, dra die bundel die skadu van die dood. Vyf van die sewe afdelings is in ’n mindere of meerdere mate elegies van aard, of die spreker in die gedigte is “denkend aan die dood”. Selfs in die sterk erotiese afdeling “Sleeping with the past” is die erotiek meestal gekoppel aan verlies. Die manuskrip was vir Smith ook ’n bevestiging van die opvatting dat daar min dinge is wat die verbeelding aktiveer soos die dood.

Wat wel vir Smith nuut is in die poësie van Johann, is die godsdienstige aspek, al is dit partykeer net ’n verwysing na die Bybelse gegewe.

Oor sy gunstelingdigters sê Johann aan Bibi Slippers op LitNet: “Ek sou bladsye kon volmaak met gunsteling-digters, maar ek kan ’n klompie identifiseer wat gedien het (en steeds dien) as voorbeelde vir my, as die soort perfeksie waarna ek streef. Digters soos Philip Larkin, Thom Gunn, Seamus Heaney, TS Eliot, Gerard Manley Hopkins, Ciaran Carson, Derek Mahon, Paul Muldoon, Don Paterson, Christopher Logue, Emily Dickinson, Ted Hughes, WH Auden, Adrienne Rich, Gregory Orr, Denise Levertov, Derek Walcott, Marianne Moore, Kay Ryan, Elizabeth Bishop, Michael Donaghy, Stanley Kunitz, Ted Kooser en Tony Hoagland, om maar net ’n paar te noem. Ek lees elke dag van my lewe poësie en het om en by 40 000 gedigte wat ek oor die jare afgelaai het.”

Johann vertel aan By, die Saterdag-bylae by Die Burger, Beeld en Volksblad (14 Januarie 2012) dat hy spyt is oor só baie dinge: “Mense wat ek te na gekom het, verál toe ek jonk was, geleenthede wat ek nie aangegryp het nie, projekte wat ek nie deurgevoer het nie. En verál dat ek nie hard genoeg gewerk het as skrywer nie. My gees was vir ’n té lang tyd die slaaf van my lyf. Ek het my aptyte soms onoordeelkundig nagejaag, maar ek wil glo dat ek met ’n ompad tóg uitgekom het waar ek wou wees, min of meer.” Hy erken verder dat hy op sy gelukkigste was die tyd toe hy met xtc en psigedeliese dwelms geëksperimenteer het. “Dit was ’n tydperk van geweldige groei. Ek het aspekte van myself ontdek wat andersins afgesluit sou gebly het en vir die eerste keer verstaan hoe kreatiwiteit werk, hoe táál werk.”

Human & Rousseau het in 2013 die vyftigjarige herdenking van hulle uitgewersverbintenis met Herman Charles Bosman gevier met die verskyning van ’n bundel van Bosman se verhale wat Johann in Afrikaans vertaal het. Vir Johann was die vertaling van prosa in Afrikaans iets nuuts. Hy het dit teenoor Willem de Vries in Beeld van 8 Oktober 2013 sy "vuurdoop" genoem. "Op die vlak van byvoorbeeld woordeskat en die verskeidenheid van sintaksis ’n openbaring gevind, & my respek vir prosaskrywers het geweldig toegeneem. Dis een ding om ’n verhaal te lees, dis iets héél anders om een te skryf. En dis wat die vertaler doen: hy (her)skryf die verhaal & kom telkens te staan voor dieselfde soort besluite as wat die oorspronklike prosaskrywer moes maak."

Oor Bosman se humor gesels Johann verder met Willem de Vries: "Bosman se humor is eiesoortig. Ek dink jy kan ’n Bosman-verhaal tussen ander humoristiese verhale versteek & lesers sal hom maklik kan identifiseer. Sy humor ontstaan uit konteks, fyn waarneming en mensekennis, ironies genoeg kennis van die Afrikaner. Selfs wanneer ek hom in Engels lees, hoor ek hom in Afrikaans omdat dit so outentiek Afrikaans is.

"Ek het ’n gedeelte van my laerskooljare buite Nylstroom, & my totale hoërskooljare op ’n plaas in die Waterberge grootgeword en dit was ’n hulp. Dit was ’n wêreld wat Bosman ook geken het. Die wêreld van Eugène Marais. Bosman is ’n meesterlike verteller en hy het goed begryp hoe belangrik tydsberekening is wanneer dit kom by humor."

De Vries wou ook weet of Johann enige probleme gehad het met die vertaling van Bosman se Afrikaanse Engels. Vir Johann was Herman Charles Bosman se eie stem dié een wat hy in sy kop gehoor het en nie Patrick Mynhardt s’n nie, wat hy nooit beleef het nie. Wat hom wel hoofbrekens besorg het, was Bosman se gebruik van sulke "láaaaaang sinne".

"Ek hou nie daarvan om die maklike uitweg te kies & dit op te breek in korter sinne nie, so dit het kopkrap gekos. Ek moes voor ek begin het met die vertaling besluit of ek die Afrikaans van daardie tyd gaan probeer weergee, en of ek ’n meer moderne Afrikaans gaan gebruik. Die eersgenoemde opsie was vir my buite die kwessie. Ek is te jonk om van daardie taal deurdrenk te wees, om daardie idioom te kan hanteer soos PG du Plessis byvoorbeeld meesterlik kan doen. Ek het ’n liefde vir ou woorde, en waar ek gevoel het ’n ou woord is nog in gebruik, het ek dit gebruik eerder as ’n moderner een. Ek wou nie klink soos die bloedlose nuwe Bybelvertalings nie.

"Bosman het soms sleng gebruik, verál in sy tronkverhale, en slang [sic] is die epidermis van taal, dis die deel wat die vinnigste verouder en in onbruik raak. Een pragtige verhaal, 'The Bluecoat's Story', [het ek besluit om] uit te laat. Dit steun nie net op tronksleng nie, maar handel oor die wonder van sleng, van ’n taal binne ’n taal as't ware, en selfs al kon ek dit vervang met hedendaagse tronksleng sou dit steeds ’n fiasko wees. 

De Vries het Johann die volgende vraag gestel: "Van Bosman bestaan Engelse en Afrikaanse weergawes van dieselfde verhale, maar is amper nooit presies dieselfde nie. Was die [sic] enigsins ’n riglyn in die vertaling of was dit belangriker om die Afrikaanse ekwivalent vir die Engels te vind?”

Johann het as volg hierop gereageer: "Die tydraamwerk waarbinne ek moes vertaal, het my nie tyd gelaat om ander vertalings te lees nie. Ek verkies in elk geval om heel eerste my vars reaksie op papier te kry, en dan later aan ’n ander te kontroleer as daar ’n ander vertaling bestaan. Ek het Bosman báie, báie lank gelede gelees en toe net in Engels. Ek was bewus daarvan dat daar intussen Afrikaanse vertalings gemaak is, maar ek wou my nie daardeur laat beïnvloed nie, ten goede of ten kwade.

"Iets wat vir my as digter ’n vreemde ervaring was, is dat ’n vertaling meer van ’n spanpoging is as wat die geval is met byvoorbeeld ’n digbundel waar ek meer in beheer is. Sonder my uitgewer, Alida Potgieter, en ’n voortreflike redigeerder soos Elsa Silke nie, [sic] kan ek my die projek nie voorstel nie. Elsa se hulp was onontbeerlik. En dan was daar ook nog ’n proefleser/taalversorger wat insette gelewer het. Dit was ’n stywe leerkurwe, maar een wat ek geniet het. Nou sal ek graag Cold stone jug wou vertaal ..." 

As gevolg van die beperkte tyd het Johann nie tyd gehad om na ander vertalings van Bosman se verhale te gaan kyk voordat hy met sy vertaling begin het nie. Nadat die manuskrip sy hande verlaat het, het hy na Francois Griebenow se vertalings gaan kyk en wat hy wel gevind het, is dat Griebenow se verhale langer was as sy eie. "Die 'stem' wat Francois Griebenow aan Bosman gegee het, is heel anders as myne. Party sinne of frases sal onvermydelik dieselfde wees."

In 2014 verskyn Stil punt van die aarde, Johan se vierde bundel met nuwe verse sedert 2009. Dan was daar ook nog Judasoog, wat ’n keur uit sy ouer bundels bevat, maar ook ’n klompie nuwe verse. In Die Burger van 12 Mei 2014 vra Rudolf Stehele Johann uit oor hierdie vrugbare kreatiewe tyd in sy lewe. Stehele wou weet of die ontvangs van die Hertzogprys ’n invloed op sy kreatiwiteit gehad het.

Johann se antwoord: "Nee. Net vóór die bundel waarvoor ek die prys gekry het, Die algebra van nood, het ek om en by 14 jaar lank nie gepubliseer nie. Maar ek het wel aanhou skryf en afrond, en ek het ’n geweldige klomp verse bymekaar gehad. Ek was ook in daardie tyd op soek na ’n styl waarin ek nuwe inhoude kon oordra. So, ná Algebra, nadat ek die prys ontvang het, het ek ’n groot aantal verse oorgehad waaruit ek vir die volgende bundels kon put, maar ek het ook met elke bundel nuwe verse bygeskryf.

"Ek moet erken ek beleef ’n vrugbare tyd: Die stroom nuwe gedigte het selfs nóú, vier jaar later, nie opgehou nie. Die muse plak by my, maar ek kla nie." Johann het verder aan Stehele vertel dat die meeste van die verse in Stil punt van die aarde nuwe verse is, hoewel daar ook verse is wat hy vroeër geskryf het, "verse wat ek ten tyde van die vorige bundels nie bevredigend kon afwerk nie, of wat nog van kiem af moes ontwikkel. Selfs van die verse wat van ’n vorige fase dateer word herskryf en aangepas om deel te word van ’n betrokke bundel."

Die "stil punt" in die titel verwys vir Johann na daardie "oomblik van insig, van verheldering. Vir my het die poësie ’n epifaniese aard. Die stil punt is die oomblik wanneer waarneming oorgaan in verheldering, of in ’n wending. Vir my is die poësie ’n ars poetica, en handel alle gedigte uiteindelik oor die skryf van gedigte, oor die aard van taal."

Ook hierdie voorblad het ’n kunswerk van Judith Mason op. Johann hou al van kindsbeen af van haar werk, veral omdat sy “visueel dink", soos ’n digter. "Haar werk is vol transformasie, haar styl is metafories, die ooreenskuif van betekenislae."

Oor die vele nadigtings in Stil punt van die aarde verduidelik Johann aan Stehele dat dit nie iets is wat hy bewustelik doen nie. Nie alleen lees hy baie wyd nie, maar hy lees ook plaaslike digters se verse oor en oor. "Ek glo daaraan om die tradisie te verstaan waarbinne ek werk en daarbinne voort te dig. In ander gevalle is die gesprek met digters of gedigte bewustelik, soos byvoorbeeld die werk van NP van Wyk Louw en Sheila Cussons. Albei digters vir wie se werk en denkwêreld ek groot affiniteit voel. Die begeerte om op sommige gedigte te 'antwoord' is so oud soos die poësie sélf. Ek is ook lief daarvoor om verse te skryf waarin ek met skilderye, foto’s of beelde in woorde omgaan, eweneens deel van oertradisies."

In sy leesverslag as keurder skryf Henning Snyman oor Stil punt van die aarde: "Die bundel is ingedeel in ses afdelings, en elke afdeling word ingelei deur ’n aanhaling(s) van groot digters. Elkeen van hierdie motto-verse speel ’n integrale rol in die aard en die begrip van die betrokke afdeling. In ’n beperkte sin kan dit gelees word as wegwyser vir die leser, maar hier moet die leser versigtig wees want soms maak dit die verse in die afdeling oop, en soms wys dit die leser na ander paaie om die volle waarde uit die gedigte te kry.

"Stil punt van die aarde is nie ’n bundel wat onmiddellik gulhartig is teenoor die leser nie; dit is ’n bundel wat versigtig en proe-proe gelees moet word voordat die gedigte hulle geheime openbaar. Dit is ’n bundel waar die leser by feitlik elke vers lus voel om eers stil te staan, en iets oor elke gedig te sê of te skryf. Kortom: werklik ’n 'fyn net van die woord'. (...)

"De Lange is ’n ware woordkunstenaar. Die genot om ’n woord te verken in al sy vorme – klank, betekenisveld, emosionele krag, sintaktiese avontuur en die lae van sy betekenis – dït is die sentrum van De Lange se kuns. En dït is die ware aard van die woordkuns. Teksintelligensie is nie die eiendom van die teks wat toegewikkel is onder teoretiese kennis en verwysings of versluierde gesprekke met ander skrywers nie; dit is om daarin te slaag om die woord binne sy eie aard 'volkome' te maak, wat aan die objek van die kunswerk/gedig helderheid gee en om die woord en woordsamesyn te vind wat lei tot nuwe betekenis. Dit is al hoe meer De Lange se forté, sy handtekening. (...)

"Soos voorheen bewys De Lange opnuut sy sin vir ritme, sy stylvolle hantering van die vormvers, by name die kwatryn, en sy fokus op skoonheid – nie die estetika nie, maar die skoonheid van orde. Oral in elke vers is daar die bewustheid van die realiteit, maar deur die pyn van die realiteit heen, is die woord en die gedig die troos. Uiteindelik is daar niks skels of luidrugtigs in hierdie bundel nie, maar ’n stilte, ’n bewoënheid – intens, maar innig.
"Dit is gevaarlik en ’n bra nuttelose akademiese oefening om die bundels van ’n digter met mekaar te vergelyk. Stil punt van die aarde is egter ’n hoogtepunt, nie net in Johann de Lange se werk nie, maar in die Afrikaanse digkuns en letterkunde. Ek beveel dit ten sterkste aan vir publikasie."

Marthinus Beukes skryf as volg oor Stil punt van die aarde in Beeld van 17 Maart 2014: "Die verhouding tussen taal en digterskap is in hierdie bundel ’n belangrike tema. In die eerste afdeling, 'Josefskleed', word die taak van dig en digkuns in variantvorme veelkleurig geskets.

"Weerklanke van ander digters kom voor, maar veral die metaforiese gestaltes van die perdeby, lewerik, trapsuutjies, duif en kat maak van die digter ’n woorddief in God se boord (soos die dief in Cloete se gedig 'Rotsode').

"Stil punt van die aarde is nogeens bewys van De Lange se virtuose digterskap – sy berekende bundelbou en tematiese veelstemmigheid sal in die Afrikaanse digkuns bly voortstu. 'Hy los sy spore op papier', soos dit in die gedig ’narwal' uit Vaarwel, my effens bevlekte held, saamgevat word."

Op LitNet sluit Joan Hambidge haar bespreking van Stil punt van die aarde só af: "Soms kom daar ’n bundel oor jou lessenaar wat ’n unieke plek inneem en die leser se chakras dwingend deurmekaar krap. Stil punt van die aarde is so ’n bundel. Eliot se uitsprake oor wat van die digter verwag word, word nogmaals in hierdie uitsonderlike bundel bestendig."

Vir Philip John (Rapport, 9 Maart 2014) vat die gedigte wat handel oor die erotiek en die dood die "emosionele kern" van die bundel vas. John meen dat alhoewel Stil punt van die aarde die Afrikaanse poësie nie in ’n nuwe koers dwing nie, "behou De Lange sy posisie as digter wat Afrikaanse poësie onverskrokke laai met ’n emosionele intensiteit wat moeilik geëwenaar gaan word".

Op Versindaba skryf Tom Gouws: "Die eerste twee afdelings van die bundel, ‘Josefskleed’ en ‘Spore’, wemel (in die mooi sin) van diere, voëls en insekte. Na my mening is die meeste van hierdie gedigte die grootste bate van die totale bundel. Jy lees asemloos en vol verrukking hoe die digter met ’n fyn waarnemingsvermoë, ’n totaal oorspronklike digterlike beskrywing, briljante metaforisering en ’n verbysterende stilistiese skeppershand beeldgestalte aan hulle gee. Deurgaans word die beskrywings gebalanseer tussen twee uiterstes: enersyds die verwording wat ek vroeër genoem het, en andersyds die mimetiese (waarbinne die spieëlkode die sterkste vooropgestel is). Dit word ’n heerlike spel wat boeiend aan verlossing deur vereenselwiging beslag gee."

Gouws is nie altyd só vleiend oor al die gedigte nie, maar hy sluit sy resensie hiermee af: "Hier is uitstaande verse in hierdie bundel. Helaas is daar ook heelwat swakker gedigte (ek sou byvoorbeeld die laaste twee afdelings van die digbundel nie ingesluit het nie, ’n gedig of twee uitgesonder). Maar, dis onteenseglik waar: De Lange is bepaald een van ons groot digters in Afrikaans, en hierdie bundel bevestig sy kragtige digterskap." 

Hierdie vrugbare tyd in Johann se digterslewe word in 2016 voortgesit met die publikasie van ’n Hunkering se grein by Human & Rousseau.

Joan Hambidge wou by Johann weet hoe die leser die idee van ’n hunkering se "grein" moet verstaan (Netwerk24, 22 Augustus 2016). Johann verduidelik aan haar: "Vir my het die poësie net een onderwerp en dis taal sélf. Die 'herinneringe' van die titel gaan nie net oor ’n terugblik op die verlede nie, maar ook ’n terugreis deur jou eie skryfwerk. Taal sélf het ’n tekstuur. Wanneer jy ander skrywers lees, is dit daar, onverwoordbaar, maar voelbaar. En wanneer jy skryf, werk jy met verskillende registers, verskillende teksture, en as jy suksesvol is, voel jou leser die grein van jou taal, van jou unieke stem. En vir my, ná ’n leeftyd van eroties skryf (eerder as erotiek skryf), is ek bewus daarvan dat taal léwend is, dat daar ’n lyflike ervaring is, en dat woorde en klanke by my ’n lieflike dimensie by skryf bring."

Oor die invloed van NP van Wyk Louw op Johann se digkuns in die algemeen en spesifiek by die skryf van ’n Herinnering se grein vertel hy aan Hambidge dat soos ’n mens begin lees, verskillende skrywers in die ontwikkeling van jou skryfkuns vir jou oopgaan. "Louw was nie een van die digters wat vroeg reeds met my gepraat het nie. En hy het mý gekies, nie ek vir hom nie. Hy het my só vasgevat, en ’n gesprek begin wat nou al meer as 30 jaar duur. By hom het ek akkuraat leer skryf. Hy het my veral geleer wat die uitdrukkingsmoontlikhede van Afrikaans is. Hy is die Poolster, hy rig my, en hy bly immer onbereikbaar."

Op LitNet skryf Henning Snyman dat Johann de Lange in Hunkering etlike digvorme gebruik soos kwatryne, etse, limerieke, spotgedigte en parodieë. "Belangrik is egter om in hierdie bundel nie na besondere kenmerke van digsoorte te soek nie. Die teks is te spontaan, te ontdaan van enige pretensie of selfs die skyn van pretensie, te direk eerlik. Die digter word, in goeie sin, verlei deur die skep van paradigmas. Dit gee aan die bundel ’n besondere spontane aard, maar die dubbelkantigheid van die woord bly nie agter nie. Johann de Lange is ’n deurwinterde digter, maar in ’n Hunkeringe se grein kom ’n gemaklikheid met die woord na vore wat dui op ’n volwassenheid in die digter se verhouding met die taal soos geen van sy vorige werk nie. Om NP van Wyk Louw na te praat: Dit is asof die digter 'in vreugde en spel die woord uit sy hand laat val'. (...)

"’n Hunkering se grein is ’n veelkantige bundel en plaas telkens die fokus op ’n verdere aspek van die mens en sy pyn en eensaamheid. Die bundel is ’n viering van die kriptiese woord, maar ook van die gelaaide woord. Dit deel die taalspel met, en van, ander digters, maar is uiteindelik eg menslik en persoonlik. In een woord: ’n pragbundel."

Op Netwerk24 skryf Tom Gouws (10 Oktober 2016) dat as ’n mens die woordjie "grein" neem in sy betekenis as gewigsmaat, kan die leser ’n bundel te wagte wees "waarbinne die aarde en sy waarde getakseer of geweeg gaan word met die swaartekrag van verganklikheid. Niks hiervan is nuwe temas nie, uiteraard die jukstaposisie daarvan ook nie, maar De Lange se meesterlike digtershand ontroer die leser in hoe in vers ná meedoënlose vers die ontglippende oordeel probeer deurgrond, verduur en verduursaam. (...) Johann de Lange lewer met hierdie digbundel ’n ontroerende huldeblyk aan die onvernietigbare lewe, en die dood, sy gelate pleitbesorger."

Hennie Aucamp was vir Johann ’n mentor, ’n vriend, ’n geesgenoot en iemand wat ’n besadigende invloed op Johann se meer "heethoofdige" temperament gehad het. Johann vertel aan Joan Hambidge op Netwerk24 dat toe hy Hennie Aucamp voor sy debuut as digter ontmoet het, hy geen benul kon gehad het van die belangrike rol wat hy in sy lewe sou speel. "Hoe hy dit sou verryk, of dat ons vriendskap tot en met sy dood sou duur. Hy het my aan sóveel nuwe dinge bekend gestel. Hy het ’n groot verwysingsraamwerk gehad, wat dit heerlik gemaak het om  met hom te gesels. Die ganse taalregister is bestryk, en niks was taboe nie. Hy het by my ’n liefde vir ou woorde en uitdrukkings gestig.

"Hennie het my, nes Louw, geleer dat helder denke in die eerste plek jou styl moet rig. As jy helder dink, sal wat jy skryf helder wees. As daar ’n fout is met ’n gedig, moet jy dit gaan soek in die dinkwerk daaragter, en/of in die taal.

"Dit was ’n vreugde om in die laaste 15 jaar van sy lewe sy ontwikkeling as digter mee te maak. Dit het ’n verdieping in ons vriendskap gebring. In ’n Hunkering se grein het ek gehoop om minstens één gedig te kon skryf om hulde te bring. Wat gevolg het, was ’n stortvloed van gedigte oor hom en vir hom. Uiteindelik kon ek ’n hele afdeling in die bundel aan hom wy, en só weer die gesprek met hom hervat."

In 2017 publiseer Johan Gulp met die subtitel Kaapse paragrawe 1993-1999. Dit bevat inskrywings uit Johann se dagboeke.

Joan Hambidge (op haar blogspot) skryf dat hoewel mens met die eerste lees van die dagboeke gekonfronteer word met die seksuele ervaring en met cruising en daar op verskillende maniere na die manlike geslagsorgaan gekyk word, daar ágter hierdie beskrywings veel meer dinge gebeur.

"Dit is ’n boeke van eensaamheid, ellende: die verwerking van ’n pynlike liefdesverhouding (en verraad) en die gay-mens wat moet vrede maak met sy posisie as uitgewekene. En dit is ’n soort kladboek vir die digter. Lesers wat bekend is met De Lange se digkuns, sal die impulse sien vir ’n gedig of koerverhaal.

"Dis die geweldige eerlikheid wat hierdie boek so aantreklik maak. Ons sien byvoorbeeld hoe die jong Johann (toe Daniël) deur sy oom verwyt word dat hy die rede is vir sy neef se seksuele voorkeur. Daar is ook die verwysings na die sibbe en die understated beskrywing van hoe ’n suster deur die weerlig doodgeslaan word, tref diep. Die ellende van dood – onder andere ook die dood van die minnaar se moeder – word ingehou beskryf. (...) Die boek dwing bewondering af vir die ongebreidelde beskrywing van seks en die eerlike aanbod van alles."

In Beeld van 24 April 2017 skryf Jean Meiring dat Gulp nie vir hom die hoogtepunt in Johann de Lange se oeuvre is nie. Hoewel die hoofvertelling in die inskrywings – die verhouding tussen De Lange en Damon – belangstelling en empatie by die leser wek, asook die vertelling van die verhouding tussen die skrywer en sy neef, Daniël, is daar vir die res min dinge wat Meiring geboei het. Vir hom was veral die sekstonele "banaal en saai".

Ook is die boek nie goed versorg nie: "De Lange se werk word immers gewoonlik gekenmerk deur die nougesette afweeg van die laaste lettergreep." Daar is ook woorde wat soms los en soms vas geskryf word en foute met spelling van persone se vanne."

In 2017 het Johann betrokke geraak by die AVBOB-poësiekompetisie en is hy aangestel as hoofredakteur van hierdie projek. Die doel van hierdie projek was om ’n uitlaatklep te verskaf aan diegene wat geliefdes aan die dood afgestaan het en ’n plek van troos te skep. AVBOB het ook beoog om ’n bloemlesing van hoop en heling saam te stel waarin alle Suid-Afrikaners wat vertroosting soek, kan baat vind.

Die reaksie was oorweldigend - een wat AVBOB en die redakteurs nie in hulle wildste drome verwag het nie: 20 774 gedigte in al elf amptelike tale is deur 6 060 digters oor die hele Suid-Afrika heen ontvang. 3 108 gedigte is vir publikasie aanvaar en digters het R300 per gedig ontvang.

Frik Rademan, hoof uitvoerende beampte van AVBOB, sê dat die inspirasie vir die projek gespruit het uit mense se onvermoë om hulle verlies as gevolg van die afsterwe van ’n geliefde, te verwoord: "Een van die eerste dinge wat baie mense ons vra wanneer hulle hier aankom, is om hulle te help met die begrafnisbrief. En om een af ander rede is poësie die perfekte manier om verlies te verwoord. "Poësie behoort aan ons almal; dit is die eiendom van die mense." (avbobpoetry.co.za)

Johann het die volgende gesê oor die positiewe reaksie wat hulle gehad het: “Although the theme of the competition was mortality, it was in the category of hope that we received the most poems. And it is with a slow kind of joy that one realizes that, despite the difficulties our country and its people are experiencing right now, not everybody has given up hope.”

’n Soortgelyke kompetisie word vir 2018 beplan.

Publikasies: